Chuyện về những ngày Bác Hồ với bí danh Thầu Chín trên đất Xiêm

Đi suốt mấy ngày đường, hai bàn chân của anh Chín bị rộp phồng nhiều chỗ như những quả nhót chín mọng, có chỗ đã loét, tứa máu… nhưng anh Chín vẫn thản nhiên như không có việc gì xảy ra.

Với bí danh Thầu Chín, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có thời gian hoạt động cách mạng trên đất Xiêm (nay là Thái Lan) từ tháng 7/1928 đến tháng 11/2029 và nhanh chóng hòa mình vào cuộc sống của bà con Việt kiều. Tại đây, Người đã trực tiếp gây dựng và củng cố cơ sở cách mạng, chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho việc thành lập một chính đảng vô sản ở Việt Nam.

Từ những ngôi làng nhỏ bé của người Việt tại các tỉnh Udon Thani, Sakon Nakhon, Nakhon Phanom, Phichit, hình ảnh Ông Chín (Thầu Chín) đã trở nên gần gũi, thân thương với bà con. Người đã khơi dậy và hun đúc tinh thần yêu nước, ý thức đoàn kết dân tộc trong cộng đồng người Việt xa xứ, đặt nền móng vững chắc cho phong trào yêu nước của kiều bào ta trên đất Thái.

Quãng đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Thái Lan tuy ngắn nhưng là một giai đoạn tiền đề vô cùng quan trọng trong việc xây dựng cơ sở chính trị, củng cố lực lượng, và truyền bá tư tưởng cách mạng để tiến tới thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930.

Cuốn sách “Bác Hồ ở Thái Lan” của tác giả Hà Lam Danh là nguồn tư liệu lịch sử chân thực về cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác Hồ ở Thái Lan. Xuất phát từ tình cảm kính yêu Bác Hồ, nhóm dịch giả do Tiến sĩ Soonthorn Phannarattana và nhà giáo Lê Quốc Vi (tên Thái Lan: Thawee Rungrotkajonkul) đã dịch cuốn sách này sang tiếng Thái với mong muốn gìn giữ và lan tỏa ngôn ngữ, văn hóa Việt – Thái trong cộng đồng người Việt ở Thái Lan cũng như để bạn bè Thái Lan hiểu hơn về Bác Hồ kính yêu.

Nhân kỷ niệm 135 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 19/5/2025), Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phối hợp với Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại KhoKaen, Thái Lan tổ chức xuất bản cuốn sách “Bác Hồ ở Thái Lan” dưới hình thức song ngữ Việt – Thái. Với mục đích phi thương mại, cuốn sách nhằm góp phần lan tỏa giá trị lịch sử và nhân văn sâu sắc từ cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người.

Các chuyện trong sách đã phản ánh một cách chân thực sinh động hình ảnh người chiến sĩ cách mạng Việt Nam với bí danh Thầu Chín ở Thái Lan.

Từ Udon, Phichit, Sakon, Nakhon…. ở bất cứ đâu, Người vẫn luôn sống bình dị, hòa đồng với mọi người trong sinh hoạt và lao động không nề hà bất cứ việc gì dù vất vả nặng nhọc: “Cùng lao động với anh em, ban ngày thì Bác làm suổn, ban đêm thì thường đi chơm cá đến khuya mới về” (Chuyện giả mà thật); “Khi mới đến, Thầu Chín cùng mọi người đào giếng và đào gốc cây (lúc này “Hội hợp tác” đang vỡ đất hoang làm vườn). Gần tháng sau, khi xin được dấu phép của Chính phủ Xiêm, kiều bào xây dựng nhà trường. Thầu Chín cũng tham gia gánh gạch” (Thầu Chín ở Xiêm); “Tôi cũng như anh em, sao lại được cái đặc ân trút gánh nặng cho anh em? Thế là anh Chín cũng tự gánh lên vai mình hai cái thùng có nắp đậy trong đựng hơn 10kg gạo, một ít muối để ăn đường và các thứ quần áo, đồ dùng hàng ngày.” (Con người và con đường).

Ở Người là tinh thần vượt khó vươn lên dù gặp bất cứ hoàn cảnh nào. Chính vì vậy mà Người luôn được mọi người cảm phục: “Đi suốt mấy ngày đường, một hôm lúc ngồi nghỉ, anh em mới để ý thấy hai bàn chân của anh Chín bị rộp phồng nhiều chỗ hư những quả nhót chín mọng, có chỗ đã loét, tứa máu… Nhưng anh Chín vẫn lặng thinh không một tiếng xuýt xoa, thản nhiên như không có việc gì xảy ra… Anh Chín rất cảm động trước sự quan tâm của anh em, nhưng anh lại nói: - Thiên hạ vô nan sự, nhân tâm tự bất kiên! Mặc kệ nó, cứ đi tới rồi sẽ thành dạn. Con người ta ở đời phải bấm chí rèn luyện thì mới dày dạn được. Sau chuyến đi bộ này, đôi chân anh Chín dẻo dai ít ai bì… Nhiều anh em không đi theo kịp anh Chín. Có lần anh Chín đi bộ từ U-don sang Xa- vang những hơn 70 km mà chỉ hết có một ngày đã thấu” (Con người và con đường).

Ở đâu, Người cũng rất chú trọng đến việc tuyên truyền nâng cao trình độ và tinh thần giác ngộ cách mạng cho kiều bào, bằng việc làm báo, mở trường, mở lớp dạy chữ cho con em kiều bào: “Ông Chín chủ trương đổi báo “Đồng Thanh” (một tờ báo của “Hội Thân ái” xuất bản từ năm 1927) ra báo “ Thân Ái”; nội dung tờ báo phải rõ ràng, chương phải ngắn gọn và dễ hiểu (...) Ông lại chủ trương xin phép Chính phủ Xiêm lập trường học cho trẻ em Việt kiều, khuyến khích mọi người học tiếng Xiêm, mở rộng việc vận động học chữ quốc ngữ” (Thầu Chín ở Xiêm); “Qua thời gian “Hội Giảng diễn” thành nền nếp, anh Chín đã bày vẽ cho chúng tôi cách tổ chức các lớp học… Cứ mười ngày anh đến giảng một tối cho lớp này, mười ngày sau lại đến giảng cho một lớp khác…Cách giảng giải lí luận cách mạng của anh Chín đơn giản mà sâu sắc. Cho nên học hỏi từ bài vỡ lòng Đường Kách Mệnh này của anh Chín, từ đó đến giờ tôi vẫn còn thuộc lòng nhiều đoạn trong tài liệu, nhiều câu nói của anh Chín” (Con người và con đường).

Nơi nào người đi qua đều để lại những tình cảm quý mến và dấu ấn khó phai của người dân nơi ấy: “Từ khi có Thầu Chín đến, nhà cửa anh em “Hội hợp tác”, trừ những ngày có sinh hoạt nội bộ không kể, còn thì đêm nào cũng chật ních những người. Họ rất thích nghe Thầu Chín nói chuyện vì Thầu Chín nói chuyện rất hấp dẫn… Người ta thấy ở ông có cái gì đáng tôn kính nhưng đồng thời dễ thân mật” (Thầu Chín ở Xiêm).

Trong thời trong hành trình cách mạng trên đất Thái Lan, Bác Hồ luôn phải đối mặt với sự truy lùng gắt gao của mật thám Pháp nhưng nhờ có sự che chở của kiều bào và nhân dân bản địa, Bác đã vượt qua mọi hiểm nguy để tiếp tục lãnh đạo cách mạng Việt Nam đến ngày thắng lợi: “Tôi cũng biết giữ ý: công việc nào không thuộc phạm vi của mình thì không nên tò mò. Nhưng trường hợp anh Chín đến Bản Đông công tác một thời gian lâu, muốn bảo vệ tốt anh Chín dễ dàng hoạt động thì không thể để anh “khoác áo một nhà buôn được” (Con người và con đường).

Những hoạt động của Bác đã giúp cuộc sống của kiều bào ngày càng tốt hơn: “Từ ngày Bản Đông có anh Chín về, mỗi người ở đây đều thấy mình hiểu rộng thêm và càng tin tưởng con đường đi có hướng, có đích của mình” (Con người và con đường); “Ở đâu có Việt kiều là tổ chức trường học cho trẻ em. Ở đâu có trường học là nơi đó cha mẹ tụ họp để nghe đọc báo và bàn bạc công việc. Trẻ em không ngỗ nghịch nữa, nạn mù chữ dần dần thanh toán hết. Nói tóm lại có sự thay đổi lớn trong Việt kiều ở Xiêm” (Những mẩu chuyện về đời hoạt động của Hồ Chủ tịch).

Dù thời gian đã xa nhưng hình ảnh Bác Hồ vẫn luôn in đậm trong lòng kiều bào và người dân Thái Lan. Hiện rất nhiều bà con vẫn kể cho các thế hệ sau nghe những câu chuyện về Bác Hồ, gửi gắm bao yêu thương và tự hào, như một truyền thuyết Việt Nam.

Rất nhiều di tích của Bác Hồ ở Thái Lan đang được bảo tồn và phát triển nhờ sự góp sức của chính quyền và cộng đồng địa phương, kiều bào Việt Nam như: Khu di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại bản Noỏng Ôn (tỉnh Udon Thani); Khu di tích tại Bản Đông (tỉnh Phichit); Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại làng Nachok (Bản Mạy), tỉnh Nakhon Phanom là minh chứng sinh động cho tình cảm và sự tự hào của cộng đồng.

Cuốn sách "Bác Hồ ở Thái Lan" không chỉ là tài liệu quý báu mà còn thể hiện tình cảm thiêng liêng, sự tri ân của cộng đồng người Việt tại Thái Lan đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh. Qua đó, góp phần tăng cường mối quan hệ hữu nghị Việt Nam – Thái Lan, khẳng định vai trò quan trọng của kiều bào trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.