Khai thác du lịch hang động: Nhiều tiềm năng còn bỏ ngỏ

Qua nghiên cứu của các chuyên gia cho thấy, hệ thống hang động ở Quảng Ninh được hình thành bởi những kiến tạo địa chất từ hàng triệu năm trước. Chúng phân bố khá đa dạng nhưng chủ yếu là ở khu vực ven biển và trên biển. Trong những năm qua, một số hang động có cảnh quan đặc sắc trên Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long đã được khai thác phục vụ cho hoạt động du lịch.

Chỗ quá tải, chỗ thưa vắng

Nhiều nhất là trên Vịnh Hạ Long, đi cùng với quá trình khai thác vẻ đẹp cảnh quan kỳ vĩ và những giá trị nổi bật của di sản trong những năm qua, các hang động đã được đưa vào phục vụ du khách, có sức hấp dẫn lớn. Hiện nay, có hơn chục hang động là điểm đến, được đưa vào 8 hành trình tham quan trên Vịnh Hạ Long. Đó là: Động Thiên Cung, hang Đầu Gỗ, hang Ba Hang, hang Sửng Sốt, hang Bồ Nâu, hang Luồn, hang Hồ Động Tiên, hang Trống, hang Trinh Nữ, động Mê Cung, hang Tiên Ông, hang Cỏ, hang Thầy, hang Cạp La.

Qua tìm hiểu cho thấy, số hang động đón lượng du khách ghé thăm lớn nhất tập trung chủ yếu vào động Thiên Cung, hang Đầu Gỗ, hang Sửng Sốt và hang Ba Hang, hang Luồn gắn với những điểm chèo thuyền nan, kayak trên vịnh. Nhiều hang động trên Vịnh Hạ Long cũng là các di chỉ khảo cổ, đã được các nhà khoa học nhận định là nơi cư trú của người Việt cổ, có niên đại cách ngày nay hàng chục tới hàng nghìn năm trước. Do đó, cùng với khai thác vẻ đẹp cảnh quan, giá trị địa chất địa mạo, một số hang khai thác sâu về khía cạnh này, như tổ chức trưng bày khảo cổ tại động Tiên Ông, động Mê Cung. Nhiều hang chủ yếu phục vụ mục tiêu bảo tồn và nghiên cứu khoa học với các giá trị về văn hoá, đa dạng sinh học của Vịnh Hạ Long.

Điều đáng nói là, việc khai thác các hang động nơi đây rơi vào tình trạng chỗ quá tải, chỗ thưa vắng. Lượng khách du lịch chủ yếu tập trung ở hành trình VHL1, VHL2, đi kèm với đó thì các hang động như Thiên Cung, Sửng Sốt, hang Luồn rơi vào tình trạng quá tải cục bộ ở một số giai đoạn cao điểm.

Ngược lại, dù cũng nằm trên hành trình VHL2 nhưng một số hang động như hang Trống, hang Bồ Nâu, hang Trinh Nữ, động Mê Cung, hang Hồ Động Tiên lại tương đối vắng vẻ, nhiều hang chưa thể đón khách. Theo lý giải của ông Nguyễn Văn Phượng, Phó Chi hội Tàu du lịch Hạ Long, thì các hang động này tương đối xa, chủ yếu là các tàu nghỉ đêm lựa chọn đưa khách tới tham quan, còn tàu tham quan ban ngày đưa khách đến đây sẽ không đủ thời gian theo hành trình. 

Rõ ràng, với số điểm đến trên hành trình đã được công bố, các tàu du lịch có thể lựa chọn những điểm đến hấp dẫn, phù hợp. Hang quá tải, hang lại vắng khách trong những năm qua một phần vì lý do này nhưng đó chưa phải là tất cả. Qua tìm hiểu cho thấy, các điều kiện về cơ sở hạ tầng, pháp lý tại nhiều hang động kể trên trong những năm qua cũng chưa được chú trọng đúng mức.

Cụ thể, theo báo cáo của Ban Quản lý Vịnh Hạ Long, bến cập tàu tại 2 điểm tham quan hang Tiên Ông (hành trình VHL3), động Mê Cung (thuộc hành trình VHL2) được triển khai hoàn thành đưa vào sử dụng từ tháng 6/2020, tuy nhiên đến gần đây mới được cơ quan có thẩm quyền công bố cảng bến tại khu vực động Mê Cung. Bến cập tàu tại Hang Cỏ (thuộc hành trình VHL4) chưa được công bố là bến thủy nội địa theo quy định để đảm bảo đủ điều kiện cho phương tiện cập vào đón, trả khách du lịch.

Về cơ sở hạ tầng đầu tư phục vụ du khách cũng có nhiều hạn chế. Cụ thể, hệ thống điện chiếu sáng trong hang Cỏ theo đánh giá là sơ sài, không đảm bảo mỹ quan, an toàn. Đường lên hang và xuống đi chung, lối đi hẹp gây ùn ứ, tắc đường trong những ngày có đông khách đến tham quan; bậc thang lên xuống hang được kè bằng đá hộc đã xuống cấp, trơn trượt, không đảm bảo an toàn cho khách. Bãi cát trước cửa hang chưa được công nhận là bãi tắm du lịch.

Hang Trống, hang Trinh Nữ sau bão số 3 bị ảnh hưởng tới cầu bến không đảm bảo an toàn cho đón khách. Các hang Thầy, hang Cặp La, hang Bồ Nâu những năm qua đều chưa được đầu tư về cơ sở hạ tầng, cảng bến đảm bảo an toàn, chuyên nghiệp. Hiện nay, lối vào một số hang bị cây cỏ mọc tràn lan, phủ lấp. Chính vì thế, 3 hang này nhiều năm qua không đón khách tham quan.

Nhiều vướng mắc cần tháo gỡ sớm

Cùng với Vịnh Hạ Long, khu vực ven bờ và trên vịnh Bái Tử Long cũng có nhiều hang động đẹp, một số hang cũng là di chỉ khảo cổ, gắn với dấu tích của người tiền sử. Tiêu biểu có thể kể tới như: Hang Đông Trong, hang Nhà Trò, hang Cái Đé, hang Dơi (Cái Lim), hang Phất Cờ, hang Quan và hệ thống hang Vũng Đục (gồm 5 hang động được nối với nhau: Động Thiên Đăng, động Long Vân, động Ngỡ Ngàng, hang Kim Quy và động Cung Đình, còn gọi là hang Dơi).

Trong số đó, hệ thống hang Vũng Đục nằm trong phạm vi Khu di tích - danh thắng Vũng Đục, đã được tỉnh công nhận là điểm du lịch, được địa phương giao cho doanh nghiệp tổ chức triển khai các hoạt động tham quan du lịch, tổ chức các sự kiện văn hoá, giải trí tại đây từ nhiều năm nay. Gần đây nhất, doanh nghiệp đã có sự cải tạo về cơ sở hạ tầng, liên kết trong xây dựng và công bố sản phẩm mới chào bán tới du khách là tour tham quan trải nghiệm hang Ngọc Rồng - trải nghiệm nghệ thuật và ẩm thực trong hang Dơi, với điểm nhấn là vở diễn “Đi tìm dấu ngọc”…

Năm 2024, tỉnh đã công bố 10 hành trình tham quan, du lịch trên vịnh Bái Tử Long, trong đó có 2 điểm đến là các hang động, gồm: Hang Nhà Trò (hành trình 1), hang Phất Cờ (hành trình 2). Ba hành trình kết nối Vịnh Hạ Long với vịnh Bái Tử Long cũng có một số điểm đến là các hang động, như: Hang Cỏ (Thiên Cảnh Sơn), hang Thầy, hang Cạp La (thuộc khu vực Vịnh Hạ Long), hang Nhà Trò (Bản Sen, Vân Đồn).

Như vậy, số lượng hang đưa vào khai thác so với thực tế vẫn ít hơn rất nhiều. Thêm nữa, theo quyết định của UBND tỉnh, các điểm, hành trình tham quan, du lịch trên chỉ được khai thác khi đủ điều kiện hoạt động do cơ quan có thẩm quyền công nhận theo các quy định hiện hành. Chính vì thế, nhiều hang động ở Vân Đồn dù “không bị cấm” nhưng vẫn thiếu các điều kiện an toàn để đón khách tương tự như các hang động ở Vịnh Hạ Long đã kể trên. Điều này cũng là tồn tại cần sớm được tháo gỡ, để du khách không chỉ có thể ngắm vịnh Bái Tử Long trên tàu mà còn có cơ hội bước chân xuống biển, vào hang tham quan, trải nghiệm, góp phần gia tăng sức hút cho du lịch vùng vịnh Bái Tử Long.

Hiện nay, trong khi nhiều hang động chưa hội đủ các điều kiện để đón khách thì yêu cầu về bảo tồn cũng đặt ra những vấn đề với các hang động khai thác thường xuyên. Đơn cử như ở động Thiên Cung, Sửng Sốt vào những thời điểm đông đặc người thì không khí tương đối ngột ngạt. Nhiều mỏm nhũ đá dọc lối đi vốn khá nhỏ bị thâm đen, mòn nhẵn vì du khách vịn, sờ tay vào. Ban Quản lý Vịnh Hạ Long cũng có những đề tài nghiên cứu về tác động của ánh sáng, khách du lịch đối với các hang động trên vịnh nhằm tìm ra các giải pháp hạn chế, giảm thiểu tác động của con người lên vẻ nguyên sơ của di sản. Quá trình thực hiện đánh giá sức tải của Vịnh Hạ Long, các chuyên gia cũng khuyến nghị về việc điều tiết lượng khách theo hướng chia nhỏ, rải đều lượng khách trong ngày vào tham quan tại những hang động này.

Ngược lại, nhiều hang động trên Vịnh Hạ Long thực tế chưa khai thác được bao nhiêu. Vì vậy, cùng với việc phân phối, giảm tải về lượng khách ở những hang đang quá đông khách thì thiết nghĩ cũng rất cần tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng, gia tăng quảng bá với những hang động đã nằm trong tuyến còn thưa vắng khách và có thể là khai thác thêm những hang động mới. Thêm nữa, bên cạnh dòng khách tham quan thông thường thì cũng cần quan tâm khai thác dòng khách ưa trải nghiệm, khám phá để khai thác các giá trị về văn hoá, đa dạng sinh học của nhiều hang động trên vịnh.

Qua đó nhằm gia tăng sức hút với các điểm đến mới, nguyên sơ là xu hướng được nhiều du khách nước ngoài yêu thích, đồng thời phân bố đều lượng khách ở các điểm tham quan trên vịnh, trong đó có các hang động. Điều này càng cần thiết hơn khi mà tỉnh đã có chủ trương, định hướng trong việc mở rộng kết nối các tuyến tham quan giữa Vịnh Hạ Long và Vịnh Lan Hạ trong quần thể di sản thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà thời gian tới đây.