Lan tỏa sức sống văn hóa từ mỗi khu dân cư

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tại Quảng Ninh sau gần 25 năm triển khai đã và đang tạo nên những chuyển biến tích cực, sâu rộng từ cơ sở. Từng khu dân cư, từng cộng đồng đang cùng nhau vun đắp nếp sống văn minh, gìn giữ giá trị truyền thống, nâng cao đời sống tinh thần. Ở đó, mỗi người dân không chỉ là người thụ hưởng, mà còn là chủ thể lan tỏa những giá trị tốt đẹp, góp phần xây dựng Quảng Ninh phát triển toàn diện, bền vững từ nền tảng văn hóa.

Sức sống từ những miền quê khởi sắc

Từng là địa bàn vùng cao khó khăn, thôn Đồng Cậm (xã Hoành Mô, huyện Bình Liêu) hôm nay đang mang diện mạo mới với những con đường bê tông rộng mở, nhà cửa khang trang, vườn tược xanh tốt, nếp sống văn minh, tình làng nghĩa xóm bền chặt. Sự thay đổi ấy hình thành từ quá trình vun đắp bền bỉ của phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", khơi dậy tinh thần chủ động, sáng tạo, gắn kết cộng đồng, tiếp thêm động lực để người dân vươn lên làm chủ cuộc sống, xây dựng quê hương.

Đằng sau những chuyển biến rõ nét là sự góp sức của cả cộng đồng và vai trò nòng cốt của những cán bộ cơ sở tâm huyết, tận tụy. Nổi bật trong số đó là Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Đồng Cậm Lô Thị Hoài. Sinh năm 1990, tốt nghiệp chuyên ngành công tác xã hội, chị Hoài được nhân dân trong thôn tín nhiệm giao trọng trách là Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn từ năm 2022.

Thôn Đồng Cậm hiện có 134 hộ dân với trên 500 nhân khẩu, 100% là người dân tộc Tày. Nhờ phát huy nội lực, vận dụng linh hoạt các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, sự đồng lòng của nhân dân, đến năm 2024, thôn Đồng Cậm không còn hộ nghèo, chỉ còn 7 hộ cận nghèo. Mục tiêu mà chị Hoài và cấp ủy chi bộ đặt ra là đến cuối năm 2025 tiếp tục giảm 50% số hộ cận nghèo, góp phần nâng cao chất lượng đời sống người dân một cách thực chất, bền vững.

Không chỉ tích cực vận động, tuyên truyền, chị Hoài còn là người tiên phong thực hiện mô hình kinh tế hiệu quả. Từ năm 2019, chị đã mạnh dạn chuyển đổi một phần diện tích trồng quế của gia đình sang phát triển mô hình trang trại tổng hợp, chăn nuôi gà, vịt, lợn thịt. Hiện trong chuồng của gia đình chị luôn duy trì trên 1.000 con gia cầm các loại và hàng chục con lợn thương phẩm, mang lại nguồn thu nhập ổn định 150-200 triệu đồng/năm.

Cùng với gia đình chị Hoài, trong thôn còn có khoảng 7 hộ khác cũng mạnh dạn phát triển kinh tế hộ gia đình, góp phần vào chuyển dịch cơ cấu sản xuất ở địa phương theo hướng hàng hóa.

Chị Hoài bộc bạch: “Tôi nghĩ, mô hình mình làm phải thực sự hiệu quả. Có hiệu quả thì bà con mới tin và làm theo. Gia đình tôi cũng luôn sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm, hỗ trợ kỹ thuật, con giống… Chỉ cần giúp một người thay đổi, là có thể lan tỏa tư duy mới trong cả cộng đồng”.

Không chỉ làm kinh tế giỏi, chị Hoài còn đặt nhiều tâm huyết vào việc xây dựng nếp sống văn hóa tại khu dân cư. Theo chị, danh hiệu “Gia đình văn hóa” không chỉ để trao, mà là nền tảng để tạo nên một cộng đồng văn minh, phát triển bền vững. “Làm ăn giỏi mà nhà cửa bừa bộn, con cái bỏ học, rồi cưới hỏi, ma chay còn theo hủ tục lạc hậu thì sao có thể gọi là gia đình văn hóa, khu dân cư văn hóa được. Vì vậy mỗi lần họp thôn, tôi đều chia sẻ với bà con, thay đổi phải bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, như giữ vệ sinh chung, ứng xử văn hóa, cho con học hành tử tế... Mình làm trước, rồi bà con làm theo, dần dần sẽ thành nếp” - chị Hoài chia sẻ.

Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" không chỉ lan tỏa ở Đồng Cậm, mà đã tạo sức sống mới ở những vùng cao khác, như thôn Làng Ngang (xã Quảng An, huyện Đầm Hà). Tại đây, người Dao Thanh Phán đang nỗ lực giữ gìn nghề truyền thống và phát triển du lịch cộng đồng.

CLB May thêu của phụ nữ Dao Thanh Phán tại thôn Làng Ngang chính là một điểm sáng. Từ sáng sớm, ngôi nhà nhỏ giữa thôn lại vang tiếng cười nói. Chị em trong CLB May thêu tụ họp, cùng thêu chỉ, ôn hoa văn cũ, sáng tạo mẫu mã mới. Chị Lỷ Nhì Múi chia sẻ: “Sinh hoạt CLB chỉ tổ chức được vào lúc nông nhàn, nhưng buổi nào cũng vui như hội. Tay kim, tay chỉ, chị em vừa làm vừa trò chuyện, cùng bảo nhau giữ nghề ông bà để lại”. Còn chị Lỷ Tài Múi cho hay: “Một bộ trang phục truyền thống hoàn chỉnh có khi mất cả năm mới thực hiện xong. Nhưng chị em ai cũng có vài bộ để đi chợ phiên, lễ hội. Chúng tôi cảm thấy mặc đồ truyền thống rất đẹp, rất tự hào”.

Không chỉ là nơi giữ nghề, CLB May thêu của phụ nữ thôn Làng Ngang còn trở thành điểm đến du lịch trải nghiệm. Cùng với đó, xã Quảng An cũng phát triển nhiều mô hình, như chợ phiên ẩm thực, hoạt động trải nghiệm nông nghiệp, lễ hội truyền thống... Những sản phẩm văn hóa, du lịch độc đáo dần hình thành, góp phần tạo sinh kế cho người dân. Ông Vũ Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND xã Quảng An, chia sẻ: “Xã xác định du lịch cộng đồng là nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế, phải gắn với bảo tồn văn hóa và xây dựng nông thôn mới. Chúng tôi bắt đầu từ việc giúp người dân hiểu đúng chính sách, rồi cán bộ xã trực tiếp “cầm tay chỉ việc”. Khi mô hình ổn định, mới mở rộng quy mô, phát triển sản phẩm phục vụ du lịch, tạo thu nhập bền vững từ chính văn hóa truyền thống”.

Sức mạnh đoàn kết - Nền tảng phát triển bền vững

Phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa" được Quảng Ninh triển khai từ năm 2001. Ngay từ những ngày đầu, từng khu dân cư, thôn, xóm, hộ gia đình đã đăng ký thi đua xây dựng các danh hiệu: “Gia đình văn hóa”, “Thôn, khu phố văn hóa”, “Xã, phường đạt chuẩn văn hóa”… Từ con số 78,2% hộ gia đình văn hóa năm 2001, đến năm 2024, Quảng Ninh đã đạt 96,9%.

Toàn tỉnh có 97,9% thôn, khu phố đạt chuẩn văn hóa; 91/91 xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 54 xã nông thôn mới nâng cao, 25 xã kiểu mẫu. 100% thôn, khu có nhà văn hóa, khu thể thao; 1.072 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt danh hiệu văn hóa. 90% doanh nghiệp đã xây dựng quy chế dân chủ cơ sở, 85% tổ chức hội nghị người lao động.

100% thôn, khu phố đã ban hành hương ước, quy ước. Nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội có nhiều chuyển biến tích cực, được tổ chức tiết kiệm, trang trọng, lành mạnh, phát huy bản sắc dân tộc.

Những kết quả trên thể hiện sự vào cuộc đồng bộ từ cấp ủy, chính quyền đến người dân. Niềm tin của nhân dân với Đảng, với chính quyền được củng cố khi các chủ trương, chính sách về xây dựng đời sống văn hóa được triển khai đúng hướng. Chất lượng cuộc sống của người dân được cải thiện rõ rệt, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn quốc gia không còn. Những ngôi nhà kiên cố mọc lên, đường làng ngõ xóm sạch đẹp hơn, những vườn hoa, hàng rào cây xanh được xây dựng và chăm sóc cẩn thận ở các khu dân cư văn hóa.

Phong trào đã huy động được mọi nguồn lực của nhân dân, tạo nên sức mạnh tổng hợp để phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đảm bảo an ninh trật tự. Tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái, ý chí tự lực, tự cường được phát huy, làm cho các giá trị văn hóa thấm sâu vào mỗi người, mỗi gia đình và cả cộng đồng dân cư.

Môi trường văn hóa lành mạnh được xây dựng. Các nội dung của phong trào có tác động thiết thực đến đời sống văn hóa ở cơ sở, góp phần giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội, đẩy lùi các tệ nạn xã hội và thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển. Các phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “Vì người nghèo” đã trở thành nếp sống tốt đẹp, được đông đảo nhân dân tự giác tham gia.

Niềm tự hào truyền thống văn hóa, lịch sử được nhân lên là cơ sở để Quảng Ninh bảo tồn, gìn giữ nhiều giá trị văn hóa, mang đậm bản sắc. Toàn tỉnh hiện có 641 di tích, gồm 8 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 56 di tích cấp quốc gia, 103 di tích cấp tỉnh, hơn 400 di tích đã kiểm kê. Đồng thời, có 362 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 19 di sản cấp quốc gia, 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại. Các hoạt động lễ hội, trình diễn dân gian, lớp học tiếng dân tộc thiểu số, không gian văn hóa cộng đồng… được khôi phục, tổ chức đều đặn, trở thành mạch ngầm văn hóa bền bỉ, góp phần định vị bản sắc văn hóa Quảng Ninh trong thời kỳ hội nhập.

Trong giai đoạn mới, Quảng Ninh đặt mục tiêu tiếp tục phát huy phong trào như một nguồn lực nội sinh cho sự phát triển bền vững. Nghị quyết số 17-NQ/TU của Tỉnh ủy nhấn mạnh việc xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc, gắn với thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, trên cơ sở kết hợp hài hoà các giá trị đặc trưng của Quảng Ninh: “Thiên nhiên tươi đẹp - Văn hóa đặc sắc - Xã hội văn minh - Hành chính minh bạch - Kinh tế phát triển - Nhân dân hạnh phúc” để văn hóa, con người Quảng Ninh thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, nguồn lực và động lực cho phát triển nhanh, bền vững.