NATO 'dậy sóng' vì ông Trump đề xuất châu Âu chi 5% GDP cho quốc phòng

Lời kêu gọi của Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump về việc tăng mục tiêu chi tiêu quốc phòng NATO lên 5% GDP đang chia rẽ châu Âu. Trong khi các nước Baltic nhiệt liệt ủng hộ, nhiều cường quốc Tây Âu cho rằng con số này "không thể đạt được".

Theo tờ Politico mới đây, lời kêu gọi tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP của Tổng thống đắc cử Mỹ sắp nhậm chức Donald Trump đang gây ra làn sóng phản ứng trái chiều từ các quốc gia thành viên NATO ở châu Âu. Trong khi một số nước ủng hộ đề xuất này, nhiều quốc gia khác cho rằng mục tiêu đó quá cao và khó đạt được trong điều kiện ngân sách hiện tại.

Phát biểu tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida, ông Trump đặt câu hỏi về sự chênh lệch trong đóng góp giữa Mỹ và châu Âu cho NATO: "Châu Âu chỉ góp một phần nhỏ số tiền so với sự đóng góp của chúng tôi? Tại sao chúng tôi lại đóng góp nhiều hơn hàng tỷ đô la Mỹ so với châu Âu?"

Phản ứng từ các nước châu Âu.

Các quốc gia Baltic và Đông Âu, những nước giáp ranh với Nga, tỏ ra ủng hộ mạnh mẽ đề xuất tăng chi tiêu quốc phòng. Thủ tướng Estonia Kristen Michal khẳng định: "Đây là thông điệp mà Estonia đã ủng hộ trong nhiều năm qua". Estonia hiện chi 3,7% GDP cho quốc phòng.

Ba Lan đang dẫn đầu châu Âu về tỷ lệ chi tiêu quốc phòng với 4,12% GDP trong năm 2024 và dự kiến tăng lên 4,7% trong năm nay. Thụy Điển, với mức chi tiêu 2,1% GDP, cũng ủng hộ việc tăng ngân sách. Bộ trưởng Ngoại giao Thụy Điển Maria Malmer Stenergard cho biết: "Có sự đồng thuận rộng rãi ở Thụy Điển rằng chúng ta cần đầu tư nhiều hơn vào quốc phòng của mình".

Tuy nhiên, nhiều nước lớn ở Tây Âu tỏ ra thận trọng hoặc phản đối. Bộ trưởng Quốc phòng Italy Guido Crosetto nhận định: "Tôi không nghĩ con số đó sẽ là 5%, điều mà hiện tại hầu như các quốc gia trên thế giới đều không thể đạt được". Italy hiện chi 1,57% GDP cho quốc phòng và đặt mục tiêu đạt 2% vào năm 2028.

Tại Đức, trong khi chuyên gia chính sách đối ngoại Ralf Stegner gọi yêu cầu của ông Trump là "hoàn toàn không tưởng", Thủ tướng Olaf Scholz thận trọng hơn, khẳng định các nước NATO sẽ tăng cường năng lực phòng thủ theo quy trình được quy định trong liên minh.

Theo số liệu từ Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm, Mỹ hiện chiếm 68% tổng chi tiêu của NATO với 916 tỷ USD trong năm 2023, trong khi các quốc gia thành viên châu Âu chỉ đóng góp 28%. Mỹ chi khoảng 3,4% GDP cho quốc phòng, cao hơn nhiều so với hầu hết các đồng minh châu Âu.

Ruth Deyermond, giảng viên cao cấp tại Khoa Nghiên cứu Chiến tranh thuộc Đại học King's College London, nhận định mục tiêu 5% có thể là một chiêu bài mang tính biểu tượng: "Với tôi, mục đích của yêu cầu này dường như là nó được thiết kế để không được đáp ứng. Có vẻ như mục đích của yêu cầu 5% là để nó không thể đạt được".

Tuy nhiên, có sự đồng thuận ngày càng tăng giữa các đồng minh rằng mức 2% GDP hiện tại là chưa đủ để đáp ứng các kế hoạch phòng thủ khu vực và các mục tiêu năng lực quân sự chung của NATO, đặc biệt trong bối cảnh cuộc xung đột Nga-Ukraine đang tiếp diễn.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte đã kêu gọi "chuyển sang tư duy thời chiến" trong kế hoạch mới, nhưng cho rằng vẫn còn quá sớm để đặt ra mục tiêu chi tiêu cụ thể. Thủ tướng Na Uy Jonas Gahr Støre cũng khuyến cáo không nên vội vàng đặt ra mục tiêu chi tiêu mới, nhấn mạnh đây là vấn đề nghiêm túc cần được lập kế hoạch và cam kết trong ngân sách.

Vấn đề chi tiêu quốc phòng dự kiến sẽ được thảo luận chi tiết tại hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo NATO tại The Hague vào tháng 6 tới.