Phát huy giá trị di tích Đồn Cao

Theo hồ sơ di tích đang được lưu trữ tại Bảo tàng Quảng Ninh, di tích Trận đánh Đồn Cao Cô Tô thuộc loại hình di tích ghi dấu sự kiện lịch sử. Di tích tọa lạc tại khu 2, thị trấn Cô Tô, huyện Cô Tô (gần khu vực đồi khí tượng).

Đồn Cao Cô Tô cao khoảng 160m so với mực nước biển. Tại Đồn Cao, có thể quan sát được toàn cảnh Cô Tô. Trên mặt bằng rộng khoảng 300m2 còn dấu tích nền móng công sự, boong-ke, bể nước, hầm ngầm...

Theo tư liệu lịch sử, vào đêm 12, rạng ngày 13/11/1945, Đại đội Ký Con, dưới sự chỉ huy của Đại đội trưởng Lê Phú (hiện nay là người duy nhất của Đại đội còn sống và đang định cư ở Hà Nội) đã tấn công đồn lính Pháp ở Cô Tô. Do quân Pháp đã chủ động phòng bị, chống trả quyết liệt, cuộc tấn công của Đại đội Ký Con đã thất bại. Nhiều người hy sinh, số khác thì bị địch bắt, kết án và đày ra Côn Đảo, trong đó có Đại đội trưởng Lê Phú. Chỉ một số ít trốn thoát. Tuy thất bại nhưng cuộc tấn công quả cảm của Đại đội Ký Con đã ghi một dấu son về tinh thần yêu nước, tiến công địch ngay trong những ngày sau Cách mạng Tháng Tám 1945 ở Quảng Ninh, hơn một năm trước khi Toàn quốc kháng chiến.

Phát huy giá trị di tích, tỉnh Quảng Ninh và huyện Cô Tô đã có nhiều việc làm thể hiện tri ân các liệt sĩ hy sinh trong trận đánh Đồn Cao ngày 13/11/1945. Năm 2007, UBND tỉnh xếp hạng Đồn Cao là di tích lịch sử cấp tỉnh. Trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Cô Tô nhiệm kỳ 2020-2025 có đề ra những đề án, chương trình trọng điểm, trong đó có xây dựng khu di tích văn hóa cấp tỉnh “Trận đánh Đồn Cao của Đại đội Ký Con”.

Huyện Cô Tô đã xây dựng nghĩa trang liệt sĩ quy tập về đây phần mộ 17 liệt sĩ của Đại đội Ký Con đã hy sinh tại trận đánh Đồn Cao ngày 13/11/1945. Tại thị trấn Cô Tô có một con đường mang tên Ký Con, để tri ân, tưởng nhớ công lao của các liệt sĩ, chiến sĩ Đại đội Ký Con.

Là khu di tích cấp tỉnh, Khu di tích Đồn Cao tới nay chưa được quan tâm đầu tư đúng mức với mong mỏi của các cán bộ, chiến sĩ và thân nhân các liệt sĩ đã hy sinh trong trận đánh Đồn Cao đêm 13/11/1945, đó là xây dựng một tượng đài tưởng niệm các liệt sĩ tại khu vực Đồn Cao. Từ tầm vóc, ý nghĩa lịch sử của trận đánh Đồn Cao của Đại đội Ký Con năm 1945, thiết nghĩ nơi đây rất xứng đáng để được xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia, được quan tâm đầu tư xây dựng một tượng đài tưởng niệm và tôn tạo khu di tích. Qua đó, giáo dục cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau về truyền thống lịch sử, truyền thống cách mạng của cha anh.

Có hai phương án bảo tồn và phát huy giá trị di tích đã từng được Sở Văn hóa - Thông tin nay là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề xuất trong bộ hồ sơ di tích. Thứ nhất là xây đền thờ khắc bia đá 17 liệt sĩ tại vị trí Đồn Cao và lấy ngày 13/11 là ngày giỗ chung. Phương án thứ hai là xây dựng một nhà bia tại Đồn Cao ghi tóm tắt trận đánh và tên tuổi các chiến sĩ, tái hiện các vị trí tiến công của chiến sĩ Đại đội trong đêm 13/11/1945. Thời gian qua, huyện Cô Tô đã có giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử Đồn Cao Cô Tô gắn với phát triển du lịch. Trong đó có tính đến việc xây dựng bộ hồ sơ để trình các cơ quan chức năng cấp trên xem xét thẩm định xếp hạng di tích quốc gia cho Đồn Cao Cô Tô.