Sản phẩm tôm tiếp tục chinh phục các thị trường lớn

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong quý I/2025, ngành tôm Việt Nam ghi nhận kết quả ấn tượng với kim ngạch xuất khẩu đạt 939 triệu USD, tăng 37% so với cùng kỳ năm 2024.

Nhu cầu tiêu thụ tôm phục hồi mạnh mẽ

Trung Quốc tiếp tục là thị trường dẫn đầu, với kim ngạch xuất khẩu đạt 288 triệu USD, tăng vọt 125% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhu cầu nhập khẩu thủy sản, đặc biệt là tôm hùm, tăng mạnh để phục vụ tiêu dùng nội địa và chuẩn bị cho kỳ nghỉ lễ Lao động (1–5/5). Giá tôm sú xuất khẩu sang Trung Quốc duy trì ở mức 9,6 USD/kg, tăng nhẹ so với đầu năm, nhưng giá tôm chân trắng vẫn chịu áp lực cạnh tranh, chỉ đạt 6,6 USD/kg do sự gia nhập của các đối thủ như Ecuador và Ấn Độ.

Mỹ là thị trường lớn thứ hai, ghi nhận xuất khẩu tôm đạt 134 triệu USD, tăng 11%. Nhu cầu tiêu thụ tại Mỹ tăng, kết hợp với hiệu quả từ Triển lãm Thủy sản Bắc Mỹ 2025 (diễn ra từ 16–18/3 tại Boston), đã thúc đẩy đơn hàng. Doanh nghiệp Việt Nam đã tận dụng sự kiện này để mở rộng gian hàng, tiếp cận khách hàng mới và tái kết nối với các đối tác truyền thống. Giá xuất khẩu tại Mỹ cũng ở mức cao nhất, với tôm chân trắng đạt 10,9 USD/kg và tôm sú 17,7 USD/kg, ổn định hơn so với các thị trường khác.

Thị trường EU cũng ghi nhận tăng trưởng khả quan với kim ngạch 107 triệu USD, tăng 33%. Giá tôm chân trắng đi ngang ở mức 7,6 USD/kg, trong khi tôm sú tăng nhẹ lên 10,9 USD/kg trong tháng 3. Triển lãm Thủy sản Toàn cầu 2025, diễn ra từ 6–8/5 tại Barcelona, Tây Ban Nha, được kỳ vọng sẽ tiếp tục thúc đẩy đơn hàng từ EU trong quý II, giúp ngành tôm duy trì đà tăng trưởng.

Nhật Bản và Hàn Quốc là hai thị trường cho thấy sự phục hồi tích cực, với kim ngạch lần lượt đạt 124 triệu USD (tăng 20%) và 77 triệu USD (tăng 16%). Nhật Bản đặc biệt ưa chuộng tôm chế biến và đông lạnh tiện lợi, nhưng giá xuất khẩu có xu hướng giảm: tôm chân trắng từ 9,5 xuống 8,4 USD/kg, tôm sú từ 14,7 xuống 13,6 USD/kg. Hàn Quốc cũng chứng kiến biến động giá tương tự, phản ánh áp lực cạnh tranh từ các nước châu Á khác.

Thị trường khối CPTPP cũng đạt kim ngạch 269 triệu USD, tăng 40%, nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào Nhật Bản và Canada. Các thị trường nhỏ khác ngoài top 5 có xu hướng giảm, do chi phí logistics cao và rào cản kỹ thuật.

Thách thức từ chính sách thuế quan mới

Từ ngày 2/4/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia và áp thuế đối ứng nhằm giảm thâm hụt thương mại, bảo vệ ngành sản xuất nội địa. Mức thuế 46% áp dụng cho hàng hóa Việt Nam, dù đã được tạm hoãn 90 ngày, tạo ra áp lực lớn cho doanh nghiệp tôm. Mỹ là thị trường quan trọng, chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu tôm Việt Nam, với giá trị hàng năm dao động từ 800 triệu đến 1 tỷ USD. Nếu thuế được áp dụng chính thức từ tháng 7/2025, giá tôm Việt Nam tại Mỹ có thể tăng đáng kể, làm giảm khả năng cạnh tranh so với các đối thủ như Ecuador (thuế 10%), Ấn Độ (26%) hay Thái Lan (36%).

Ngoài thuế đối ứng, doanh nghiệp tôm Việt Nam còn đối mặt với hai vụ kiện chống bán phá giá (AD) và chống trợ cấp (CVD) tại Mỹ. Dù mức thuế CVD hiện tại đối với tôm Việt Nam là 2,84%, thấp hơn so với Ấn Độ (5,77%) và Ecuador (3,78%), các quy định khắt khe về nguồn gốc và chất lượng sản phẩm có thể làm tăng chi phí tuân thủ, ảnh hưởng đến lợi nhuận.

Ngành tôm Việt Nam cũng đang đối mặt với làn sóng cạnh tranh mới từ các quốc gia như Ecuador, Ấn Độ và Indonesia. Ecuador tiếp tục dẫn đầu thế giới về sản xuất tôm, với mức tăng trưởng 3% trong năm 2025, nhờ vị trí địa lý gần Mỹ và chi phí logistics thấp hơn. Ấn Độ, dù chịu thuế 26% tại Mỹ, vẫn duy trì giá cạnh tranh nhờ sản lượng lớn và chiến lược đầu tư vào chế biến sâu. Trong khi đó, giá thành sản xuất cao tại Việt Nam, kết hợp với chi phí logistics tăng và nhu cầu tiêu thụ toàn cầu biến động, khiến ngành tôm khó duy trì lợi thế cạnh tranh.

Bên cạnh đó, nhu cầu tiêu thụ tại các thị trường lớn như Trung Quốc và EU đang chậm lại, với các nhà nhập khẩu thận trọng trong việc đặt hàng số lượng lớn. Tồn kho giá rẻ tại Mỹ cũng khiến khách hàng do dự mua tôm với giá cao, làm gia tăng rủi ro cho doanh nghiệp Việt Nam trong quý II/2025.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, để đạt mục tiêu 4 tỷ USD trong năm 2025, ngành tôm Việt Nam cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, doanh nghiệp cần tận dụng các triển lãm quốc tế như Seafood Expo Global 2025 để quảng bá thương hiệu, tiếp cận khách hàng mới và cập nhật xu hướng tiêu dùng. Việc đầu tư vào công nghệ chế biến, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế như FDA, ASC, MSC, và xây dựng thương hiệu "Thủy sản Việt Nam" gắn với giá trị bền vững sẽ giúp tạo lợi thế cạnh tranh.

Về chính sách, Việt Nam đang đẩy mạnh đàm phán với Mỹ để giảm mức thuế đối ứng, đồng thời tận dụng các hiệp định thương mại tự do như CPTPP và EVFTA để mở rộng thị trường. Việc kiểm soát chặt chẽ nguồn gốc hàng hóa và tăng cường nhập khẩu từ Mỹ cũng là cách giảm áp lực từ chính sách thương mại của Mỹ.