Thái Lan thử nghiệm phương pháp độc đáo chống ô nhiễm không khí

Giữa bầu trời trong xanh không một gợn mây của Bangkok (Thái Lan), một chiếc máy bay nhỏ phun một làn sương trắng xuống lớp sương mù dày đặc bên dưới.

Đây là nỗ lực khẩn cấp nhưng chưa được chứng minh của Thái Lan nhằm giảm ô nhiễm không khí nặng nề ở thủ đô, nơi mức độ ô nhiễm hôm 23/1 cao gấp 8 lần mức khuyến nghị tối đa hàng ngày của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Tình trạng ô nhiễm đã khiến hơn một triệu người mắc bệnh từ cuối năm 2023 và tiêu tốn của Thái Lan hơn 88 triệu USD chi phí y tế, theo Bộ Y tế công cộng nước này.

Thống đốc Bangkok, ông Chadchart Sittipunt, cho rằng nguyên nhân chính là khí thải từ phương tiện giao thông, đốt rơm rạ trong khu vực và điều kiện thời tiết “đóng kín”, một hiện tượng khi lớp không khí ấm ngăn bụi phân tán, được gọi là nghịch nhiệt.

Để đối phó với hiện tượng này, Thái Lan đang thử nghiệm một phương pháp mới tự phát triển: dùng máy bay phun nước lạnh hoặc đá khô vào lớp không khí ấm để làm mát và giải tỏa ô nhiễm.

Hai lần mỗi ngày, Cục gieo mây Hoàng gia điều máy bay lên độ cao khoảng 1.500 m để phun nước lạnh từ các thùng lớn gắn dưới thân máy bay. Theo lý thuyết, giảm chênh lệch nhiệt độ giữa các lớp không khí sẽ giúp các hạt bụi mịn PM2.5 phân tán lên tầng khí quyển cao hơn.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nghi ngờ hiệu quả của phương pháp này. “Đây không phải là cách gieo mây thông thường”, ông Chanti Detyothin, người phụ trách chương trình, khẳng định.

Gieo mây, tiêm hóa chất như iod bạc vào các đám mây để kích thích mưa, từ lâu đã được sử dụng ở nhiều quốc gia để giảm hạn hán hoặc ô nhiễm. Nhưng hiệu quả của phương pháp này vẫn gây tranh cãi, và các nghiên cứu chỉ ra rằng nó chỉ mang lại kết quả rất hạn chế.

Ở Thái Lan, ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhất xảy ra vào mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4, khi gió mạnh và bầu trời không mây làm giảm khả năng tạo mưa.

Phương pháp phun đá khô lần đầu tiên được sử dụng vào năm ngoái và hiện vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm. Một máy bay khác đo nồng độ bụi trước và sau khi phun để đánh giá sự khác biệt.

“Theo dữ liệu, nồng độ PM2.5 giảm ở khu vực chúng tôi tập trung. Nhưng chúng tôi không thể làm ô nhiễm biến mất hoàn toàn. Ngay cả với công nghệ mới này, vẫn có những hạn chế”, ông Chanti thừa nhận.

Trước mỗi chuyến bay, đội ngũ nhân viên chất khoảng một tấn đá khô hoặc nước lạnh lên máy bay. Đá khô, thực chất là carbon dioxide đông đặc, được cung cấp bởi tập đoàn dầu khí quốc gia PTT và các công ty năng lượng khác.

Tuy nhiên, sử dụng đá khô cũng gây tranh cãi do carbon dioxide là khí nhà kính, và tác động của việc phun chất này vào khí quyển vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn.

Weenarin Lulitanonda, đồng sáng lập mạng lưới không khí sạch Thái Lan, chỉ trích các công ty năng lượng “tô vẽ hình ảnh đẹp thay vì giải quyết vấn đề tận gốc”.

Một chuyến bay như vậy tiêu tốn khoảng 1.500 USD, và với ba căn cứ triển khai trên cả nước, chi phí có thể lên tới 9.000 USD mỗi ngày.

Ông Ekbordin Winijkul, chuyên gia tại Viện công nghệ châu Á, cho rằng Bangkok nên tập trung vào các biện pháp đã được chứng minh hiệu quả, như khu vực hạn chế khí thải thấp. “Trước khi thử nghiệm điều gì mới, ít nhất chúng ta cần tự tin vào dữ liệu”, ông nói.

Dù phương pháp phun đá khô còn gây tranh cãi, chính quyền Bangkok vẫn đang nỗ lực hết sức để mang lại bầu không khí sạch hơn cho thủ đô. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng giải pháp bền vững phải đến từ việc kiểm soát nguyên nhân gốc rễ của ô nhiễm, chẳng hạn như cấm xe tải hạng nặng, kiểm soát việc đốt rơm rạ.