Triển vọng cho xuất khẩu cá tra

Nhu cầu tiêu thụ từ Trung Quốc và Mỹ đang là động lực lớn thúc đẩy xuất khẩu cá tra Việt Nam. Dù đối mặt với thách thức từ chính sách thuế quan và cạnh tranh quốc tế, ngành cá tra vẫn có triển vọng tích cực nhờ sự phục hồi kinh tế toàn cầu và các hiệp định thương mại hỗ trợ.

Tăng trưởng hơn 16% so với cùng kỳ 2024

Ngày 28/4, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) công bố số liệu từ Hải quan Việt Nam cho thấy xuất khẩu cá tra trong tháng 3/2025 đạt 182 triệu USD, tăng 21% so với tháng trước và 16% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy mạnh mẽ bởi nhu cầu tiêu thụ từ hai thị trường trọng điểm là Trung Quốc (bao gồm Hồng Kông) và Mỹ, khẳng định vai trò quan trọng của cá tra Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trong tháng 3/2025, khối lượng xuất khẩu cá tra sang tất cả các thị trường đạt gần 79.000 tấn, tăng 23% so với cùng kỳ năm ngoái, từ mức hơn 55.000 tấn. Giá xuất khẩu trung bình của các sản phẩm cá tra cũng tăng 2%, đạt 2,28 USD/kg. Sự phục hồi này diễn ra trên hầu hết các thị trường chính: Trung Quốc và Hồng Kông tăng 61%, Mỹ tăng 28%, EU tăng 73%, ASEAN tăng 11%, Brazil tăng 44%, Mexico tăng 15% và Vương quốc Anh tăng ấn tượng 120%.

Yếu tố then chốt là nhu cầu tiêu thụ tăng mạnh, đặc biệt tại Trung Quốc vào cuối tháng 3, khi giá nguyên liệu thô có xu hướng giảm, cùng với việc không còn bị ảnh hưởng bởi kỳ nghỉ Tết Nguyên đán kéo dài như hai tháng đầu năm.

Trung Quốc tiếp tục là thị trường tiêu thụ lớn nhất, nhập khẩu hơn 21.000 tấn cá tra trong tháng 3/2025, phục hồi mạnh mẽ sau mức thấp kỷ lục vào tháng 2. Giá trị xuất khẩu sang thị trường này đạt 38 triệu USD, tăng 6% so với cùng kỳ năm 2024, dù giá xuất khẩu trung bình giảm 4,2%, còn 2,04 USD/kg sau 6 tháng tăng liên tục. Tính đến hết quý I/2025, Trung Quốc và Mỹ vẫn là hai điểm đến hàng đầu, với sản phẩm chủ lực là phi lê cá tra đông lạnh.

Tại Mỹ, giá xuất khẩu cá tra hiện ở mức 3,40 USD/kg. Tuy nhiên, nguy cơ áp dụng mức thuế quan đối ứng 46% đang tạo áp lực lớn cho các doanh nghiệp xuất khẩu. Nếu thuế được áp dụng, giá cá tra có thể tăng lên khoảng 5,10 USD/kg, khiến sản phẩm này khó cạnh tranh với các loại cá thịt trắng khác như cá rô phi hay cá tuyết. Điều này có thể dẫn đến tình trạng "càng xuất khẩu càng lỗ", buộc các doanh nghiệp phải xem xét giảm tỷ trọng xuất khẩu sang Mỹ và chuyển hướng sang các thị trường khác. Tuy nhiên, việc Mỹ hoãn 90 ngày áp dụng mức thuế 46% đã mang lại thời gian quý báu để các nhà xuất khẩu vận chuyển hàng hóa và tìm kiếm giải pháp thay thế.

Mặc dù vậy, nhu cầu tiêu thụ tại Mỹ vẫn là động lực lớn. Theo thông tin từ VASEP, trong 11 tháng năm 2024, xuất khẩu cá tra giá trị gia tăng sang Mỹ đạt hơn 12 triệu USD, tăng 2.182% so với cùng kỳ năm 2023, đánh dấu mức cao nhất trong 10 năm. Việc Mỹ dỡ bỏ thuế chống bán phá giá đối với cá phi lê Việt Nam, theo thỏa thuận song phương ký ngày 17/1/2025, cũng mở ra triển vọng phục hồi mạnh mẽ. Nếu chính sách này được thực thi hiệu quả, Mỹ có khả năng giành lại vị trí thị trường nhập khẩu cá tra lớn nhất từ Trung Quốc trong năm 2025.

Kỳ vọng đạt 2 tỷ USD

Dự báo từ VASEP và các chuyên gia ngành thủy sản cho thấy, xuất khẩu cá tra Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm 2025, với kỳ vọng đạt khoảng 2 tỷ USD, tương đương mức của năm 2024. Sự phục hồi kinh tế toàn cầu sau đại dịch, cùng với nhu cầu ngày càng tăng đối với các nguồn protein giá rẻ như cá tra, là yếu tố thuận lợi. Đặc biệt, các hiệp định thương mại tự do như Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN (ATIGA) đang hỗ trợ cá tra Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường như Thái Lan, Mexico và Brazil.

Đặc biệt, Trung Quốc tiếp tục là điểm sáng cho xuất khẩu cá tra Việt Nam. Dù giá xuất khẩu giảm nhẹ, nhu cầu tại thị trường này vẫn tăng mạnh, đặc biệt trong quý IV/2024, khi xuất khẩu đạt 163 triệu USD, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2023. Tổng kim ngạch xuất khẩu cá tra sang Trung Quốc trong năm 2024 đạt 581 triệu USD, tăng 1% so với năm trước. Các sản phẩm phi lê cá tra đông lạnh được người tiêu dùng Trung Quốc ưa chuộng, chiếm 60% tổng kim ngạch xuất khẩu sang thị trường này.

Nhu cầu tiêu thụ tại Trung Quốc dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong năm 2025, nhờ các chính sách kích thích tiêu dùng và hỗ trợ thị trường bất động sản của chính phủ nước này. Tuy nhiên, ngành cá tra Việt Nam cũng đối mặt với thách thức cạnh tranh từ các loài cá thịt trắng khác, như cá minh thái Nga, và sự chuyển dịch cơ cấu sản phẩm sang các mặt hàng có giá trị gia tăng thấp hơn, như cá tra nguyên con.

Tuy nhiên, ngành cá tra cũng đối mặt với nhiều thách thức. Tại Mỹ, bất ổn xung quanh chính sách thuế quan có thể làm giảm nhu cầu nguyên liệu thô trong tháng 4/2025, khi các công ty lớn điều chỉnh chiến lược xuất khẩu. Ngoài ra, chi phí đầu vào cao, giá nhiên liệu và thức ăn tăng, cùng với sự cạnh tranh từ các loại cá thịt trắng khác, đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao chất lượng sản phẩm và đa dạng hóa thị trường. VASEP khuyến nghị các doanh nghiệp cần điều chỉnh sản lượng phù hợp với nhu cầu, đồng thời tận dụng các ưu đãi từ hiệp định thương mại để tăng tính cạnh tranh.

Để duy trì đà tăng trưởng, Việt Nam cần tiếp tục thúc đẩy đàm phán nâng cấp Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN-Trung Quốc (ACFTA) phiên bản 3.0, nhằm mở rộng cơ hội thương mại với Trung Quốc. Đồng thời, việc đạt được thỏa thuận thuế quan với Mỹ sẽ là bước ngoặt quan trọng, giúp cá tra Việt Nam củng cố vị thế tại thị trường này. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần tập trung vào sản phẩm giá trị gia tăng, như cá tra chế biến sẵn, để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao từ người tiêu dùng quốc tế.