Triển vọng tăng trưởng xuất khẩu nông sản

Năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản cả nước đạt 62,5 tỷ USD - mức cao kỷ lục từ trước đến nay, tăng 18,7% so với năm 2023. Dự báo, năm 2025, ngành nông nghiệp còn nhiều dư địa tăng trưởng xuất khẩu với sự rộng mở của các thị trường tiềm năng, hứa hẹn đạt và vượt mục tiêu kim ngạch 64-65 tỷ USD.

Hiện nay, nhiều đề án thúc đẩy xuất khẩu nông, lâm, thủy sản sang các thị trường lớn như: Trung Quốc, Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU) được triển khai hiệu quả kết hợp với các giải pháp mở cửa thị trường mới như Trung Ðông, châu Phi, Nam Á…; đàm phán, ký kết các đơn hàng tiếp theo trong năm 2025 đang là cơ sở vững chắc để xuất khẩu nông sản bứt phá mạnh mẽ.

Mục tiêu mới cho nhiều ngành hàng

Có bước phát triển nhảy vọt trong năm 2024 với kim ngạch đạt 7,12 tỷ USD, tăng 27,1% và cao hơn gần 1,5 tỷ USD so với năm 2023, ngành rau quả đặt mục tiêu kim ngạch năm 2025 đạt hơn 8 tỷ USD và tự tin hướng tới con số 10 tỷ USD trong tương lai gần.

Chủ tịch Hiệp hội Rau quả Việt Nam Nguyễn Thanh Bình cho biết: Rau quả là mặt hàng thế mạnh của Việt Nam, đang được xuất khẩu đến hơn 60 thị trường trên thế giới. Ngoài sản phẩm tươi, ngành còn xuất khẩu nhiều mặt hàng chế biến sâu với tỷ lệ ngày càng cao. Kết quả xuất khẩu năm 2024 là sự tích lũy từ thành quả của nhiều năm trước do các loại cây ăn quả cần thời gian đầu tư dài, từ 3-5 năm. Thêm vào đó, năng lực xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp cũng không ngừng được nâng cao, đáp ứng tốt nhu cầu về chất lượng, số lượng của nhiều thị trường. Thí dụ tại thị trường Trung Quốc, các sản phẩm như sầu riêng, chuối, dừa của Việt Nam... đều tăng trưởng tích cực và đang chiếm thị phần lớn. Triển vọng xuất khẩu rau quả năm 2025 được dự báo khả quan, nhờ nhiều chủng loại trái cây của Việt Nam được cấp phép xuất khẩu. Theo thông tin từ Cục Bảo vệ thực vật, Việt Nam và Mỹ đang đàm phán về biện pháp kiểm dịch thực vật với quả chanh dây tươi. Dự kiến sau khi quá trình này hoàn thành, Việt Nam sẽ có thêm sản phẩm chanh dây xuất khẩu sang thị trường Mỹ vào năm 2025.

Ngành thủy sản năm 2024 thu về kim ngạch 10,07 tỷ USD, tăng 12,2% so với năm 2023, và đang tràn đầy kỳ vọng cho mục tiêu tăng trưởng từ 10-15% trong năm 2025, hướng tới kim ngạch hơn 11 tỷ USD.

Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) Nguyễn Hoài Nam cho biết: Theo Chiến lược phát triển thủy sản Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sẽ đạt 14-16 tỷ USD, đưa thủy sản trở thành ngành kinh tế thương mại hiện đại, bền vững, có trình độ quản lý, khoa học-công nghệ tiên tiến; là trung tâm chế biến thủy sản sâu, thuộc nhóm ba nước sản xuất và xuất khẩu thủy sản dẫn đầu thế giới. Ðể từng bước đạt mục tiêu này, các doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu đang nỗ lực nâng cao chất lượng sản phẩm, thâm nhập sâu hơn vào các thị trường lớn và tiềm năng. Năm 2025, dự báo tình hình xuất khẩu nhiều mặt hàng thủy sản như tôm, cá tra... rất khả quan. VASEP đề xuất Chính phủ, Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh tín dụng xuất khẩu, gói tín dụng dành cho lâm sản, thủy sản như thời gian vừa qua để tiếp sức cho các doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh xuất khẩu ngày càng khốc liệt.

Bên cạnh rau quả và thủy sản, nhiều mặt hàng cây công nghiệp cũng đang đứng trước thời cơ tăng trưởng vượt bậc như cà-phê, tiêu, điều... Năm 2024, cả ba ngành hàng này đều nằm trong "câu lạc bộ xuất khẩu tỷ đô" với nhiều dư địa phát triển.

Riêng cà-phê đã vươn lên vị trí thứ ba trong danh sách mặt hàng nông sản xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, sau rau quả và gạo với kim ngạch 5,48 tỷ USD. Nhu cầu tiêu thụ cà-phê toàn cầu ngày càng tăng cùng chất lượng cà-phê Việt Nam được cải thiện và nâng cao với đa dạng sản phẩm chế biến sâu là cơ sở để ngành hàng này hướng tới mốc kim ngạch 6 tỷ USD trong năm 2025.

Chiếm lĩnh và khai mở thị trường

Theo Phó Viện trưởng Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn Nguyễn Anh Phong, trong quý I/2025, xuất khẩu các nhóm hàng nông sản vẫn có thể tăng trưởng tốt nhờ nhu cầu nhập khẩu lương thực, thực phẩm của thế giới dự báo tăng do nguồn cung bị đứt gãy ở một số quốc gia bị ảnh hưởng bởi xung đột vũ trang, cạnh tranh thương mại giữa các nước lớn...

Về thị trường, Mỹ vẫn là thị trường lớn khi có dân số đông và nhu cầu tiêu dùng cao cho nên các mặt hàng thủy sản, đồ gỗ, cà-phê, hồ tiêu, trái cây có nhiều cơ hội tăng trưởng xuất khẩu.

Tại thị trường Trung Quốc, nhu cầu tiêu thụ rau quả và thủy sản cũng được dự đoán tăng mạnh, lần lượt là 6,64%/năm và 7,56%/năm trong giai đoạn 2024-2029. Mặt khác, với vị trí địa lý thuận lợi, các nông sản của Việt Nam vận chuyển sang Trung Quốc khá thuận lợi, vẫn giữ được chất lượng tự nhiên và độ tươi ngon với giá cả hợp lý sẽ là lợi thế cạnh tranh lớn trong bối cảnh chi phí logistics ngày càng tăng.

Ngoài ra, một số mặt hàng khác như sắn, cao su cũng sẽ được Trung Quốc tăng nhập khẩu do nguồn cung trong nước hạn chế. Thêm vào đó, từ năm 2024, nông sản Việt Nam đã xuất hiện lần đầu trên các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội của Trung Quốc như TikTok, Kuaishou, Taobao, JD.com và Xiaohongshu, mở ra hướng giao thương mới và hiệu quả.

Riêng khu vực thị trường Trung Ðông, dư địa cho các mặt hàng thủy sản, trái cây và gạo đang đặc biệt tăng mạnh, các doanh nghiệp cần tập trung khai thác. Theo VASEP, các quốc gia như Israel, Saudi Arabia, UAE, Qatar... là những thị trường xuất khẩu thủy sản tiềm năng với mức tăng trưởng mạnh và nhu cầu tiêu thụ cao.

Các sản phẩm như cá ngừ, cá tra có cơ hội lớn để mở rộng thị phần tại khu vực này. Tuy nhiên, các nhà xuất khẩu cần chú trọng đến việc tuân thủ các tiêu chuẩn Halal trong toàn bộ quy trình từ sản xuất, chế biến đến vận chuyển xuất khẩu… Trong khi đó, đối với mặt hàng gạo, một số nước khu vực Trung Ðông đang có nhu cầu lớn đối với gạo Việt Nam và sẵn sàng đầu tư giống, vốn... để Việt Nam sản xuất gạo xuất khẩu vào các thị trường khu vực này.

Có thể thấy, cánh cửa xuất khẩu nông sản năm 2025 của Việt Nam đang khá rộng mở với lợi thế từ nguồn cung dồi dào trong nước cũng như từ nhu cầu tiêu thụ cao của thị trường nhập khẩu.

Tuy nhiên, để xuất khẩu hiệu quả, bền vững, Phó Cục trưởng Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường Lê Thanh Hòa cho rằng, cần bổ sung cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển chế biến, phát triển các vùng nguyên liệu lớn, cụm liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản; xây dựng chuỗi giá trị ngành hàng từng loại nông sản gắn với phát triển hạ tầng logistics. Mặt khác, các địa phương cần chú trọng tập huấn, hướng dẫn nâng cao nhận thức, kỹ năng, năng lực sản xuất, kinh doanh của người sản xuất, thực hiện hiệu quả nông nghiệp xanh, nông nghiệp hữu cơ... nhằm đáp ứng nhanh chóng, đầy đủ những yêu cầu khắt khe về chất lượng sản phẩm, môi trường, lao động, xã hội... của các đối tác nhập khẩu.