Ứng phó biến động thị trường lúa gạo

Từ đầu năm 2025 đến nay, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam liên tục giảm, hiện ở mức dưới 390 USD/tấn. Xuất khẩu gạo đang đối mặt với thách thức kép, là nhu cầu sụt giảm trong khi nguồn cung dồi dào, đa dạng từ nhiều quốc gia với mức giá cạnh tranh.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, 5 tháng đầu năm 2025, Việt Nam xuất khẩu 4,5 triệu tấn gạo, đạt kim ngạch 2,34 tỷ USD, tăng 12,2% về khối lượng nhưng giảm 8,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024. Nguyên nhân chính là do giá gạo xuất khẩu giảm, bình quân 5 tháng ước đạt 516,4 USD/tấn, giảm 18,7% so với cùng kỳ năm 2024. Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam với thị phần chiếm 41,4%; tiếp theo là Bờ Biển Ngà với thị phần 11,9%.

Tính riêng 4 tháng đầu năm 2025, giá trị xuất khẩu gạo sang thị trường Philippines giảm 21,8%; giá trị xuất khẩu gạo sang thị trường Indonesia giảm tới 97,9%. Tuy nhiên, xuất khẩu gạo sang Trung Quốc đang lấy lại đà tăng trưởng khi trở thành thị trường xuất khẩu gạo lớn thứ 3 của Việt Nam trong 5 tháng đầu năm 2025 với thị phần 10,3%; giá trị xuất khẩu tăng 83,7% trong 4 tháng đầu năm 2025. Riêng tại thị trường Bangladesh, giá trị xuất khẩu gạo 4 tháng đầu năm 2025 tăng mạnh với mức 515,6 lần.

“Trước sự sụt giảm giá trị xuất khẩu gạo tại các thị trường truyền thống và biến động về nhu cầu nhập khẩu ở một số quốc gia, yêu cầu đặt ra đối với ngành lúa gạo vẫn là tiếp tục thực hiện đa dạng thị trường, tìm kiếm các thị trường mới, tiềm năng; tập trung vào phân khúc gạo chất lượng cao, gạo thơm, gạo đặc sản bởi đây là các mặt hàng giữ được giá ổn định nhờ nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.

Thực tế, các quốc gia nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam là Philippines, Indonesia đều nỗ lực chủ động lượng gạo trong nước cho nên sẽ hạn chế nhập khẩu.

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, sản lượng lúa của Indonesia 6 tháng đầu năm 2025 dự kiến đạt 32,57 triệu tấn (khoảng 18,8 triệu tấn gạo xay xát), tăng khoảng 11,2% so với cùng kỳ năm 2024. Indonesia đã tăng dự báo sản lượng gạo năm 2025 lên hơn 34 triệu tấn, tăng so với dự báo trước đó là 32 triệu tấn. Dự kiến, khi sản lượng vượt quá nhu cầu quốc gia là 31 triệu tấn có khả năng sẽ cho phép xuất khẩu. Còn tại Philippines, tổng lượng gạo dự trữ cũng tăng khiến nhu cầu nhập khẩu giảm.

Đối với thị trường Trung Quốc, mặc dù ghi nhận tăng trưởng xuất khẩu trong những tháng đầu năm 2025 nhưng gạo Việt Nam lại bị cạnh tranh gay gắt bởi gạo Thái Lan và Campuchia ở cùng phân khúc về cả chất lượng và mẫu mã. Trong khi đó, quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới là Ấn Độ tiếp tục gia tăng lượng gạo xuất khẩu. Cụ thể, từ tháng 4/2024 đến hết tháng 3/2025, Ấn Độ đã xuất khẩu 19,865 triệu tấn gạo, tăng 21,4% so với cùng kỳ năm trước.

Trước tình hình đó, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam đang triển khai nhiều giải pháp để ứng phó với biến động thị trường lúa gạo trong nước và thế giới.

Nhận định thời gian tới hoạt động xuất khẩu gạo vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là trong vấn đề giá xuất khẩu, ông Nguyễn Tuấn Khoa - Phó Giám đốc Công ty TNHH Phước Thành II (Long An) cho biết: Từ đầu năm 2025 đến nay, công ty đã xuất khẩu hơn 10.000 tấn gạo, tập trung chủ yếu ở thị trường Singapore, Philippines, Malaysia… Hiện nay, ngành sản xuất lúa gạo ở nhiều quốc gia đang hồi phục rất tốt cho nên gạo Việt Nam cũng bị cạnh tranh gay gắt.

Để duy trì các đơn hàng xuất khẩu và cải thiện giá xuất khẩu, công ty tập trung nghiên cứu, tìm hiểu mở rộng thị trường như châu Phi, Trung Đông và một số thị trường chất lượng cao. Công ty cũng quan tâm đặc biệt đến vấn đề sản xuất và liên kết với nông dân trồng các giống lúa chất lượng cao mà thị trường ưa chuộng để xuất khẩu; tập huấn mô hình nông nghiệp sạch, xanh…

Sắp tới, công ty định hướng tham gia Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030” để tạo ra sản phẩm gạo carbon thấp đang được người tiêu dùng nhiều quốc gia quan tâm.

Là một trong những đơn vị được trao thưởng từ Dự án Chuyển đổi chuỗi giá trị lúa gạo ứng phó với biến đổi khí hậu và phát triển bền vững ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (TRVC) nhờ canh tác giảm phát thải, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Chơn Chính (Đồng Tháp) chủ trương sản xuất và xuất khẩu các sản phẩm gạo chất lượng cao, phát thải thấp để chinh phục thị trường mới tại châu Âu, Trung Đông.

Công ty liên tục nâng cấp dây chuyền sản xuất để nâng cao năng suất và giảm lượng phát thải cũng như các tác động không tốt đến môi trường. Năm 2025, công ty có kế hoạch sản xuất 200 nghìn tấn gạo, trong đó phục vụ xuất khẩu khoảng 180 nghìn tấn.

Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (Vietrisa) Lê Thanh Tùng cho biết, với những thách thức trên thị trường lúa gạo thế giới hiện nay, hướng đi của Việt Nam vẫn là tập trung vào phân khúc gạo chất lượng cao và phát thải thấp.

Mới đây Việt Nam đã có lô hàng mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” đầu tiên được xuất khẩu sang Nhật Bản, mở ra hướng tiếp cận mới với người tiêu dùng nhiều quốc gia trên thế giới. Theo Vietrisa, hiện 7 đơn vị đã được cấp chứng nhận “Gạo Việt xanh phát thải thấp” khi sản xuất theo quy trình của Đề án “Phát triển bền vững một triệu héc-ta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030”.