Xung lực mới cho phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, tỉnh Quảng Ninh xác định phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là yếu tố quyết định, điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất để đưa tỉnh phát triển giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Kiến tạo “bộ não số”

Những năm qua Quảng Ninh được xem là địa phương tiên phong trong phát triển hạ tầng CNTT, từng bước hình thành chính quyền điện tử và chính quyền số hiệu quả. Tuy nhiên để đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn hiện nay, tỉnh đang phải đối mặt với nhiều thách thức về hạ tầng dữ liệu. Hiện trạng dữ liệu còn phân tán, thiếu tính liên thông và đồng bộ; nền tảng hạ tầng dùng chung đã bộc lộ dấu hiệu lạc hậu; kho dữ liệu tập trung quy mô lớn chưa được hình thành; tiềm năng khai thác dữ liệu trong các lĩnh vực vẫn chưa được phát huy đầy đủ.

Trung tâm Tích hợp dữ liệu tỉnh (Sở KH&CN, đưa vào vận hành từ năm 2014) đang đảm nhiệm vai trò lưu trữ, tích hợp máy chủ, cơ sở dữ liệu, hệ thống thông tin và các dịch vụ công nghệ thông tin - truyền thông toàn tỉnh. Thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tỉnh xác định nâng cấp hạ tầng số, đặc biệt là hạ tầng dữ liệu, là một nhiệm vụ trọng tâm, hướng tới xây dựng trung tâm dữ liệu mới có quy mô lớn hơn, hiện đại hơn. Anh Phạm Quốc Tiến, cán bộ Trung tâm Tích hợp dữ liệu tỉnh, cho biết: Để phù hợp với yêu cầu của giai đoạn phát triển mới, Trung tâm cần được tích hợp các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), chuỗi khối (Blockchain)... nhằm phục vụ công tác chỉ đạo, điều hành một cách linh hoạt và hiệu quả. Đồng thời cần sớm nghiên cứu phương án chuyển đổi hạ tầng hiện tại sang các mô hình lưu trữ hiện đại hơn, như điện toán đám mây.

Tại hội nghị "Ứng dụng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo phục vụ quản trị và phát triển bền vững tỉnh Quảng Ninh" (cuối tháng 4/2025), Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Đức Ấn, khẳng định: Quảng Ninh luôn xem dữ liệu là "năng lượng mới", là nguồn tài nguyên chiến lược tương tự như đất đai, lao động, vốn, doanh nhân. Dữ liệu sẽ trở thành nguồn lực thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong nâng cao hiệu quả quản trị, cải thiện chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Với định hướng đó, tỉnh đang quyết liệt triển khai xây dựng Chiến lược dữ liệu và phát triển hệ thống cơ sở dữ liệu đồng bộ, tiến tới hình thành “bộ não số” cho toàn tỉnh. Hiện tỉnh đã công bố 13 bài toán lớn trong lĩnh vực KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, trong đó có các nhiệm vụ trọng điểm: Xây dựng Chiến lược dữ liệu tỉnh đến năm 2030; phát triển cơ sở dữ liệu tập trung cấp tỉnh...

Xây dựng Chiến lược dữ liệu được xác định phải đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ và có tầm nhìn dài hạn, làm cơ sở để cập nhật, điều chỉnh phù hợp với Chiến lược dữ liệu quốc gia, đồng thời triển khai xây dựng các cơ sở dữ liệu chuyên ngành một cách bài bản. Giai đoạn 2025-2026 tỉnh dự kiến phát triển kho dữ liệu dùng chung cấp tỉnh, với các nhiệm vụ như thu thập, tổng hợp, chuẩn hóa, làm sạch và phân tích dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Giám đốc Sở KH&CN, cho biết: Bên cạnh hạ tầng hiện có, tỉnh đặc biệt quan tâm đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng dữ liệu và hạ tầng ứng dụng. Trong đó, sớm hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu để kết nối với Trung tâm dữ liệu quốc gia là ưu tiên hàng đầu. Đặc biệt, tỉnh chú trọng phát triển các hệ thống cơ sở dữ liệu chuyên ngành thiết yếu, như đất đai, doanh nghiệp, y tế, giáo dục, lao động, đội ngũ CCVC... Đây là tiền đề quan trọng để thúc đẩy phát triển kinh tế nhanh, bền vững và dựa trên nền tảng số thời gian tới.

Thúc đẩy hệ sinh thái công nghệ, đổi mới sáng tạo

Giải bài toán về nền tảng dữ liệu, kiến tạo “bộ não số” là một trong những hướng đột phá trọng tâm được tỉnh xác định khi triển khai thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW. Theo Kế hoạch hành động số 538-KH/TU, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành địa phương dẫn đầu cả nước về ứng dụng KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; một số lĩnh vực đạt trình độ khu vực, quốc tế. Tầm nhìn đến năm 2045 là phát triển hạ tầng số hiện đại, hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp năng động, lấy công nghệ và đổi mới sáng tạo làm động lực cốt lõi thúc đẩy tăng trưởng GRDP.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, trong 9 nhóm nhiệm vụ và giải pháp trọng tâm, tỉnh ưu tiên hàng đầu việc hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách nhằm tạo lập môi trường thuận lợi cho nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ. Tỉnh sẽ rà soát, đề xuất sửa đổi các quy định liên quan đến đất đai, đầu tư, mua sắm công, thuế, tín dụng… thuộc thẩm quyền địa phương, nhằm tháo gỡ rào cản, thúc đẩy phát triển doanh nghiệp KH&CN và hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Ông Tô Ngọc Hoàng, Tổng Giám đốc Công ty CP Xi măng và Xây dựng Quảng Ninh, cho biết: Với sự tạo điều kiện, hỗ trợ của tỉnh, mới đây Công ty đã được công nhận là doanh nghiệp KH&CN. Đây không chỉ là danh hiệu, mà còn là trách nhiệm của Công ty trong việc tiên phong ứng dụng tiến bộ KHKT và công nghệ mới vào thực tiễn sản xuất, kinh doanh. Tỉnh tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách về KHCN sẽ giúp doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư nghiên cứu, đổi mới công nghệ để nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm, góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh.

Đáng chú ý, khi có hướng dẫn từ Trung ương, Quảng Ninh sẽ nghiên cứu triển khai cơ chế thí điểm chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và mô hình thử nghiệm công nghệ (sandbox), tạo hành lang pháp lý linh hoạt cho các doanh nghiệp công nghệ. Đồng thời, tỉnh hướng tới vận hành hiệu quả quỹ phát triển KHCN, nghiên cứu thành lập quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo và đầu tư khởi nghiệp (nếu đủ điều kiện). Mô hình quỹ đầu tư mạo hiểm sử dụng vốn ngân sách kết hợp nguồn lực xã hội hóa cũng sẽ được thử nghiệm, theo nguyên tắc "lấy đầu tư công làm vốn mồi, dẫn dắt và kích hoạt đầu tư tư nhân", đặc biệt trong các lĩnh vực ưu tiên, thế mạnh của tỉnh.

Trong 10 năm tới, tỉnh sẽ tập trung phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, hình thành các trung tâm nghiên cứu, vườn ươm công nghệ, khu trình diễn, khu công nghệ cao và mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa viện - trường - doanh nghiệp. Đây sẽ là các không gian sáng tạo, nơi hội tụ trí tuệ và ươm mầm ý tưởng đột phá, nhất là trong các lĩnh vực có tiềm năng lớn như năng lượng sạch, công nghệ sinh học, du lịch thông minh, logistics...

Cùng với đó, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số sẽ được ưu tiên triển khai, đi kèm cơ chế đào tạo nhân lực, kết nối với nhà đầu tư thiên thần, quỹ đầu tư và chuyên gia cố vấn để tăng tính cạnh tranh và khả năng phát triển bền vững cho cộng đồng doanh nghiệp địa phương.

Xác định nguồn nhân lực là một trong 5 trụ cột chiến lược, Quảng Ninh sẽ triển khai đồng bộ các chiến lược đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng số, chú trọng gắn đào tạo với thực tiễn, đặt hàng các cơ sở giáo dục theo nhu cầu nhân lực thực tế của thị trường chuyển đổi số. Các Trường Đại học Hạ Long, Cao đẳng Việt - Hàn sẽ được đầu tư trở thành trung tâm nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Tỉnh định hướng xây dựng cơ sở dữ liệu nhân lực số, kết nối với dữ liệu quốc gia, nhằm khai thác hiệu quả trí tuệ trong nước và cộng đồng chuyên gia người Việt ở nước ngoài.

Với lộ trình cụ thể, giải pháp đồng bộ và tầm nhìn dài hạn, Quảng Ninh đang cho thấy quyết tâm vươn lên dẫn đầu cả nước trong tiến trình cách mạng KHCN và chuyển đổi số. Đây không chỉ là mục tiêu phát triển, mà còn là cơ hội chiến lược để tỉnh bứt phá, khẳng định vị thế là một trong những địa phương đi đầu về hiện đại hóa, văn minh và phát triển bền vững.