Chỉ trường hợp rất đặc biệt, khẩn cấp mới cho vay lãi suất 0%

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng khẳng định, khoản vay đặc biệt với lãi suất 0%/năm, không tài sản bảo đảm chỉ áp dụng trong trường hợp đặc biệt, khẩn cấp ảnh hưởng đến thanh khoản của toàn hệ thống tín dụng.

Sáng 29/5, sau phiên thảo luận ở hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng đã phát biểu giải trình, làm rõ hàng loạt vấn đề đại biểu Quốc hội nêu.

Trong đó có việc chuyển thẩm quyền phê duyệt khoản vay đặc biệt, lãi suất 0%/năm, không tài sản bảo đảm từ Thủ tướng, phân cấp xuống Ngân hàng Nhà nước; cơ chế, đối tượng được tiếp cận vay khoản vay đặc biệt, thời điểm áp dụng và kiểm soát đối tượng này.

Đối với nội dung điều chỉnh thẩm quyền cho vay đặc biệt, bà Hồng cho biết Luật Các tổ chức tín dụng 2010 quy định: Cho vay trường hợp đặc biệt thực hiện theo quy định, Ngân hàng Nhà nước được quyết định phê duyệt cho vay lãi suất bao nhiêu, có tài sản bảo đảm hay không. Đến Luật Các tổ chức tín dụng năm 2024, thẩm quyền phê duyệt này được đưa lên Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, với sự biến động không ngừng của hệ thống các tổ chức tín dụng cả trên thế giới và Việt Nam, cơ quan chủ trì nhận thấy rằng với sự phát triển của công nghệ, những vấn đề liên quan đến thanh khoản, rút tiền của người dân, người dân không chỉ đến ngân hàng mà có thể ở nhà rút tiền thông qua điện tử. Chính vì vậy, cần phải có cơ chế xử lý nhanh các vấn đề.

Cơ quan soạn thảo đề xuất sửa quy định này cùng với việc luật hóa Nghị quyết 42/2017 về thí điểm xử lý nợ xấu của các tổ chức tín dụng.

Về thời điểm áp dụng khoản vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước nhấn mạnh: “Khoản cho vay 0% không phải thường xuyên, liên tục mà là trường hợp rất đặc biệt”.

“Trong Luật năm 2024 đã đưa ra nhiều quy định để phát hiện từ sớm, từ xa. Các tổ chức tín dụng nào có vấn đề đưa vào tình trạng can thiệp sớm. Nếu xảy ra thiếu thanh khoản thì được vay từ Ngân hàng Nhà nước nhưng phải chịu lãi suất, không phải là “chưa gì đã được vay lãi suất 0%”, bà Hồng khẳng định.

Theo Thống đốc, việc cho vay khoản vay đặc biệt chỉ áp dụng với rút tiền hàng loạt, vì đã rút tiền hàng loạt thì có thể lây lan toàn hệ thống. Và khi các tổ chức tín dụng đã xây dựng phương án, Ngân hàng Nhà nước mới cho vay.

Khi cho vay đặc biệt (không thuộc diện vay lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm), quy định hiện hành bao giờ cũng đòi phải tài sản bảo đảm trước, khi cam kết có tài sản bảo đảm thì mới áp dụng.

“Không phải cứ cho vay đặc biệt là không tài sản bảo đảm. Các tổ chức tín dụng này đã rất khó khăn rồi nên cho vay 0% để họ sớm vượt qua khó khăn”, bà Hồng nói.

Về tài sản bảo đảm, Thống đốc cho biết, các tổ chức tín dụng hoạt động chủ yếu là cho vay, tài sản bảo đảm chủ yếu là nợ phải đòi, hồ sơ của các khoản tài sản bảo đảm đấy là các tổ chức tín dụng thu giữ, rất nhiều khoản vay.

Ví dụ như năm 2022, hệ thống ngân hàng xảy ra rút tiền hàng loạt ở một số ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước phải làm đêm, làm ngày để rà soát hồ sơ cho vay của các tổ chức tín dụng để lấy tài sản bảo đảm các loại tài sản như tổ chức tín dụng đầu tư vào giấy tờ có giá như trái phiếu, cổ phiếu… Ngân hàng Nhà nước phải lấy cái đó làm tài sản bảo đảm.

Đối với điều kiện áp lãi suất vay 0%, bà Hồng nêu rõ, khi các tổ chức tín dụng rơi vào tình trạng rất khó khăn, cho vay đặc biệt lãi 0% là để bảo đảm an toàn hệ thống. Trong đề án tái cơ cấu ngân hàng 0 đồng vừa qua, Ngân hàng Nhà nước áp dụng các khoản vay đặc biệt, hầu hết cho vay lãi suất 0%.

Về số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện để vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết không hẳn là các tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt mới được vay mà còn áp dụng cả tổ chức tín dụng có nguy cơ, được đánh giá có rủi ro.