Chính thức xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp thống nhất trong cả nước

Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền. Cấp huyện chính thức kết thúc hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Sáng 16/6, với 100% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành, Quốc hội đã thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi).

Luật có hiệu lực thi hành từ ngày được thông qua. Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 65/2025/QH15 hết hiệu lực kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành.

Hội đồng nhân dân, các cơ quan thuộc Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân, các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện, quận, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, thị xã (sau đây gọi chung là cấp huyện) kết thúc hoạt động từ ngày 1/7/2025.

Báo cáo tiếp thu, chỉnh lý và hoàn thiện dự thảo Luật trước khi Quốc hội bấm nút, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, dự thảo Luật xác lập mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thống nhất trong cả nước, phân định rõ nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu tổ chức bộ máy của từng cấp chính quyền; thiết lập cơ sở pháp lý đầy đủ cho mô hình chính quyền địa phương ở đặc khu.

Đồng thời, Chính phủ đã chỉnh lý, bổ sung các quy định về đơn vị hành chính, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn, thực hiện triệt để nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Để thể chế hóa các quan điểm, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, dự thảo Luật đã hoàn thiện các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với chính quyền địa phương, giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp xã một cách khoa học, đồng bộ, thống nhất.

Cụ thể, phân định rõ thẩm quyền giữa tập thể Ủy ban nhân dân và cá nhân Chủ tịch Ủy ban nhân dân, tạo điều kiện thực hiện cơ chế điều hành linh hoạt, hiệu quả, khuyến khích tính chủ động, sáng tạo của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

Bên cạnh đó, bổ sung chủ thể phân cấp là Hội đồng nhân dân và Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; bổ sung cơ chế theo dõi, đánh giá và giám sát để điều chỉnh kịp thời các nội dung phân quyền, phân cấp; trao quyền cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc cấp mình và của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Về nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương, Chính phủ đã rà soát, chỉnh lý các điều quy định về chính quyền địa phương cấp tỉnh, cấp xã như sau:

Điều chỉnh một số nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân (Ủy ban nhân dân tỉnh có 12 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh có 23 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Ủy ban nhân dân xã có 10 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã có 17 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn).

Bổ sung quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân được quyết định các nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban nhân dân (trừ những nội dung theo yêu cầu phải thảo luận tập thể Ủy ban nhân dân) và báo cáo Ủy ban nhân dân tại phiên họp Ủy ban nhân dân gần nhất.

"Đây là một bước cải cách mạnh mẽ nhằm đề cao trách nhiệm của người đứng đầu, tạo động lực đổi mới trong quản trị địa phương. Theo đó, các quy định này của Luật sẽ bảo đảm phát huy sự chủ động, sáng tạo, linh hoạt, nâng cao hơn trách nhiệm của Chủ tịch Ủy ban nhân dân, hiệu lực, hiệu quả điều hành, quản lý hành chính nhà nước ở địa phương phù hợp với yêu cầu thực tiễn", Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.

Về tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương, dự thảo Luật quy định Hội đồng nhân dân cấp xã có 2 Ban là Ban Kinh tế-Ngân sách và Ban Văn hóa-Xã hội; giữ nguyên số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp xã trong khung tối thiểu và tối đa (riêng số lượng đại biểu Hội đồng nhân dân của Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Hà Nội có 125 đại biểu).

Đồng thời, quy định mang tính nguyên tắc trong dự thảo Luật “Chủ tịch, Phó Chủ tịch, Trưởng Ban, Phó Trưởng Ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp xã, Ủy viên của Ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh có thể là đại biểu Hội đồng nhân dân hoạt động chuyên trách”.

Giao “Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể số lượng Phó Chủ tịch, Phó Trưởng Ban của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp xã, việc bố trí đại biểu Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách” để bảo đảm sự linh hoạt, phù hợp với thực tiễn của đất nước, của địa phương theo từng giai đoạn phát triển của đất nước hoặc khi có chủ trương, định hướng mới của cấp có thẩm quyền thì không phải sửa đổi, bổ sung các quy định này của Luật.

Về quy định chuyển tiếp, Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) quy định, chậm nhất là ngày 1/3/2027, các văn bản quy phạm pháp luật có nội dung quy định về tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn và quy định khác có liên quan của chính quyền địa phương các cấp phải được sửa đổi, bổ sung để bảo đảm phù hợp với tổ chức đơn vị hành chính, các nguyên tắc và các nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương các cấp quy định tại Luật này.

Kể từ ngày 1/7/2025, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh kế thừa các thỏa thuận quốc tế do Ủy ban nhân dân cấp huyện ký kết trước ngày 1/7/2025; chịu trách nhiệm thực hiện việc điều chỉnh, cập nhật tên gọi mới của đơn vị hành chính trong các thỏa thuận quốc tế do Ủy ban nhân dân cấp huyện ký kết trước ngày 1/7/2025.

Kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành, số lượng Phó Chủ tịch Hội đồng nhân dân, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân, cấp phó của người đứng đầu các cơ quan, đơn vị trực thuộc Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tại các đơn vị hành chính cấp tỉnh hình thành sau sắp xếp có thể nhiều hơn số lượng so với quy định.

Chậm nhất là 5 năm kể từ ngày Luật có hiệu lực thi hành, số lượng và việc bố trí lãnh đạo, quản lý ở đơn vị hành chính sau sắp xếp được thực hiện theo quy định.