Họp Quốc hội: Khơi thông dòng chảy nguồn vốn đầu tư các dự án đường sắt

Để khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án đường sắt theo phương thức đối tác công tư hoặc trực tiếp, Luật đã quy định các dự án này được đảm bảo kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư...

Tại phiên họp sáng 27/6, Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã chính thức biểu quyết thông qua Luật đường sắt (sửa đổi).

Trước đó, báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật đường sắt (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Trần Hồng Minh cho biết Dự thảo Luật sau tiếp thu, chỉnh lý gồm 4 chương, 59 điều, giảm 25 điều so với dự thảo Chính phủ đã trình. Các chính sách đặc thù được quy định riêng tại Mục 2, Chương II của dự thảo Luật và chỉ áp dụng cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.

Chính phủ cũng rà soát kỹ lưỡng dự thảo Luật với các luật mới ban hành hoặc đang được xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 9 để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, tránh xung đột pháp luật.

Về chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt, tiếp thu ý kiến của đại biểu, trên cơ sở kế thừa và hoàn thiện các chính sách ưu đãi, hỗ trợ nhằm thu hút nguồn lực đầu tư, phát triển hạ tầng và công nghiệp đường sắt, nâng cao vai trò chủ đạo của đường sắt trong hệ thống giao thông vận tải quốc gia, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng minh bạch, rõ ràng và khả thi hơn.

Về quy hoạch đường sắt và điều chỉnh quy hoạch, thực hiện chủ trương của Đảng về phân cấp, phân quyền, dự thảo Luật đã quy định phân quyền từ Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng về phê duyệt quy hoạch mạng lưới đường sắt; đồng thời, tiếp thu ý kiến đại biểu, dự thảo Luật đã bổ sung nội dung sửa đổi Luật Quy hoạch để bảo đảm đồng bộ, thống nhất.

Dự thảo Luật đã chỉnh lý Điều 22 theo hướng trường hợp việc phê duyệt, điều chỉnh dự án đường sắt, dự án tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng cho dự án đường sắt theo quy hoạch mạng lưới đường sắt, quy hoạch tỉnh nhưng có thay đổi so với quy hoạch khác có liên quan thì dự án được phê duyệt mà không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch; quy hoạch có liên quan phải được kịp thời cập nhật cho phù hợp và công bố theo quy định.

Về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước, theo Bộ trưởng Trần Hồng Minh, để thể chế hóa kịp thời chủ trương đường lối quan trọng của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân tại Nghị quyết số 68-NQ/TW, dự thảo Luật đã có quy định về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài nhà nước, trong đó, để khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp tham gia đầu tư dự án đường sắt theo phương thức đối tác công tư hoặc đầu tư trực tiếp, dự thảo Luật đã quy định các dự án này được nhà nước đảm bảo kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư và phần kinh phí này không tính vào tỷ lệ vốn nhà nước tham gia vào dự án khi thực hiện theo phương thức PPP.

Ngoài ra, Điều 24 dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng bổ sung các điều kiện ràng buộc, kiểm soát chuyển nhượng dự án đầu tư nhằm đảm bảo quản lý chặt chẽ, tránh thất thoát tài sản, bảo đảm quốc phòng an ninh.

Bên cạnh đó, quy định rõ vai trò quản lý nhà nước thông qua việc tham gia của cơ quan nhà nước trong kiểm soát các bước sau chủ trương đầu tư như: Kiểm tra công tác nghiệm thu, chấp thuận danh mục tiêu chuẩn áp dụng cho dự án do các dự án đường sắt thường có quy mô lớn, kỹ thuật cao, công nghệ phức tạp và đòi hỏi cao về an toàn.

Liên quan tới công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, tiếp thu kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tên Điều 34 đã được chỉnh lý để phù hợp với quy định của Luật Đất đai, đồng thời, để đảm bảo chặt chẽ không áp dụng phổ quát cho tất cả các dự án, Điều 57 của dự thảo Luật đã chỉ rõ quy định này chỉ áp dụng đối với dự án đường sắt quan trọng quốc gia, dự án đường sắt do Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư.

Điều 34 của dự thảo Luật quy định cho phép Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được quyết định việc tách dự án bồi thường, hỗ trợ tái định cư thành dự án độc lập và được chỉ định thầu đối với công tác này. Quy định này tương tự với quy định tại Luật đầu tư công và Luật đấu thầu, chỉ khác về thời điểm quyết định tách dự án là sau khi đã được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư. Đây là một trong những nội dung quan trọng, nhằm tháo gỡ “điểm nghẽn” về giải phóng mặt bằng, nguyên nhân chủ yếu gây chậm tiến độ, đội vốn.

Ngoài ra, về hợp đồng xây dựng, tiếp thu ý kiến của đại biểu và ý kiến của cơ quan thẩm tra, để bảo đảm không trao quá nhiều quyền cho tư vấn dẫn đến khó kiểm soát về chi phí, giá thành, dự thảo Luật đã chỉnh lý theo hướng lược bỏ quyền quyết định của nhà tư vấn tại khoản 1 Điều 33, giới hạn không áp dụng toàn bộ mà chỉ áp dụng 03 quy định của bộ mẫu điều kiện hợp đồng FIDIC và bổ sung trách nhiệm của chủ đầu tư.

Về hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp, tiếp thu ý kiến của đại biểu, Chính phủ đã rà soát và chỉnh lý các quy định có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 và những quy định có hiệu lực từ ngày 01/01/2026 của dự thảo Luật để đảm bảo tính khả thi của các quy định có hiệu lực sớm.

Bên cạnh đó, để đảm bảo không gián đoạn các hoạt động đường sắt, đặc biệt là các hoạt động về đầu tư xây dựng, Chính phủ đã chỉ đạo rà soát kỹ lưỡng các trường hợp cần xử lý chuyển tiếp đối với dự án đã được quyết định chủ trương đầu tư trước ngày luật này có hiệu lực và quy định chuyển tiếp đối với việc đánh giá an toàn hệ thống./.