Phân cấp, phân quyền, làm rõ trách nhiệm về chất lượng nhà ở xã hội

Chiều 27/5, tại Nhà Quốc hội, ngay sau khi kết thúc ngày làm việc tại hội trường Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành họp để cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì phiên họp và phát biểu nhấn mạnh một trong những nội dung trong hoàn thiện Nghị quyết này, yêu cầu đặt ra là “phải làm rõ ai chịu trách nhiệm nếu nhà ở xã hội kém chất lượng”.

Thí điểm chính sách đặc thù bước đi đột phá

Tại phiên họp, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý dự thảo Nghị quyết. Dự thảo lần này thể hiện tinh thần đổi mới trong tư duy xây dựng chính sách, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, giảm tối đa thủ tục hành chính, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương.

Các nội dung trọng tâm của dự thảo Nghị quyết bao gồm: cơ chế xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội; quy định về đối tượng được hỗ trợ thuê nhà; phân cấp thẩm quyền xét duyệt chính sách; mô hình, nhiệm vụ và nguồn vốn cho Quỹ Nhà ở xã hội quốc gia.

Theo dự thảo, Quỹ Nhà ở sẽ là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, thành lập ở cả cấp trung ương và địa phương, với nhiệm vụ chủ yếu là phát triển quỹ nhà để cho thuê.

Đáng chú ý, nội dung dự thảo cũng quy định cho phép chủ đầu tư được tính chi phí giải phóng mặt bằng vào tổng mức đầu tư dự án, thay vì Nhà nước hoàn trả riêng chi phí sử dụng đất như trước đây.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng, thay mặt cơ quan thẩm tra, đánh giá cao việc dự thảo đã tiếp thu nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội, đặc biệt là việc đẩy mạnh phân cấp cho địa phương trong việc xác định đối tượng được hưởng chính sách nhà ở xã hội, phù hợp điều kiện thực tiễn từng vùng, từng khu vực.

Không thể để nhà ở xã hội thành nhà kém chất lượng

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo đảm chất lượng công trình nhà ở xã hội, coi đây là tiêu chí cốt lõi trong triển khai chính sách nhân văn này.

“Làm sao làm rõ cơ chế kiểm tra, kiểm định chất lượng công trình sau khi hoàn thành? Ai chịu trách nhiệm nếu nhà ở xã hội không đáp ứng tiêu chuẩn? Là Bộ Xây dựng hay Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố? Phải chỉ rõ, tránh tình trạng đến khi xảy ra sự cố thì lại viện dẫn quy định chưa rõ ràng, rồi không ai chịu trách nhiệm”, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nói.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, một số bài học đau xót về hàng giả, hàng kém chất lượng thời gian qua cần được nhìn nhận như là hệ quả của sự buông lỏng trong quản lý, thiếu rõ ràng trong phân công trách nhiệm; do đó lần sửa đổi này là cơ hội để khắc phục, đặt ra những chuẩn mực mới về kiểm soát chất lượng nhà ở xã hội.

Bên cạnh đó, Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý việc bảo đảm yêu cầu phòng cháy chữa cháy trong các công trình nhà ở xã hội, coi đây là tiêu chí bắt buộc. Chủ tịch Quốc hội yêu cầu đơn giản hóa thủ tục hành chính hơn nữa để rút ngắn thời gian triển khai dự án, bảo đảm tính khả thi và hiệu quả.

Gỡ vướng cho địa phương, tránh chồng chéo pháp lý

Tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định báo cáo kết luận nội dung thảo luận, nhấn mạnh sự thống nhất cao trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội về phương án tiếp thu và chỉnh lý các Điều 8, 9, 10 và 11 của dự thảo. Theo đó, thay vì quy định Nhà nước hoàn trả tiền cho chủ đầu tư có quyền sử dụng đất, sẽ cho phép tính chi phí giải phóng mặt bằng vào tổng chi phí đầu tư dự án.

Cũng theo Phó Chủ tịch Quốc hội, Nghị quyết sẽ quy định rõ trách nhiệm của Chính phủ trong việc hướng dẫn, phân bổ nguồn lực, đặc biệt là việc phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực, trục lợi chính sách trong lĩnh vực nhà ở xã hội.

"Trường hợp vượt thẩm quyền thì phải báo cáo Quốc hội, hoặc nếu Quốc hội không họp, phải báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định", Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nói.

Một nội dung quan trọng khác là quy định chuyển tiếp. Dự thảo giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ điều kiện cụ thể và đề xuất của chủ đầu tư để quyết định phương án xử lý quỹ đất dành cho phát triển nhà ở xã hội trong các dự án nhà ở thương mại, khu đô thị đã có quyết định chủ trương đầu tư. Đây là giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn hiện hữu, tạo điều kiện triển khai nhanh chóng các dự án.

Tại cuộc họp, Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết: Quá trình tiếp thu, chỉnh lý đã dựa trên 105 ý kiến phát biểu của các đại biểu Quốc hội tại tổ và tại hội trường. Bộ Xây dựng đã rà soát, giải trình từng nội dung, chỉnh sửa nhiều điều khoản để phù hợp với yêu cầu thực tiễn, vừa bảo đảm tính pháp lý chặt chẽ, vừa khả thi khi áp dụng.

Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao tinh thần cầu thị, lắng nghe của cơ quan soạn thảo; và nhấn mạnh: Không chỉ cần sự đồng thuận trong Quốc hội, mà còn cần sự đồng thuận ngoài xã hội. Những gì đang ách tắc, đang là lực cản trong thực tiễn thì phải tháo gỡ ngay, không thể để chính sách nhân văn trở thành chính sách chậm đi vào cuộc sống vì vướng thủ tục.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ khẩn trương hoàn chỉnh dự thảo Nghị quyết, Báo cáo tiếp thu, giải trình và chỉnh lý, gửi đến đại biểu Quốc hội trong ngày 28/5 để kịp tiến trình xem xét, thông qua tại kỳ họp lần này.

Việc Quốc hội thảo luận và chuẩn bị ban hành Nghị quyết thí điểm về chính sách nhà ở xã hội trong bối cảnh hiện nay là cần thiết, cấp bách, nhận được sự quan tâm của đông đảo cử tri và nhân dân. Qua thảo luận tại Kỳ họp thứ 9, nhiều ý kiến chỉ rõ, thực tế vừa qua cho thấy sự khan hiếm nguồn cung, sự chậm trễ trong triển khai các dự án, cùng với các bất cập trong quy hoạch, tài chính và pháp lý đã khiến hàng triệu người thu nhập thấp, công nhân, người lao động đô thị chưa tiếp cận được cơ hội có nơi an cư đúng nghĩa.

Do đó, lần sửa đổi này không chỉ là điều chỉnh kỹ thuật pháp lý, mà là một cam kết chính trị quan trọng, đó là không ai bị bỏ lại phía sau trong nhu cầu có nhà ở ổn định.

Các đại biểu cũng bày tỏ mong muốn, Nghị quyết của Quốc hội về lĩnh vực này phải là kim chỉ nam thúc đẩy hành động, từ trung ương tới địa phương, từ chính sách đến tổ chức thực thi. Muốn vậy, phải rõ người chịu trách nhiệm, đủ nguồn lực, minh bạch về chi phí, bảo đảm chất lượng, ngăn chặn tiêu cực trong phát triển nhà ở xã hội như tinh thần Chủ tịch Quốc hội đã chỉ đạo.

Trong phát biểu chỉ đạo chiều nay, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý không để ý kiến góp ý nào của đại biểu không được tiếp thu để khi Quốc hội bấm nút thông qua dự thảo Nghị quyết có tỷ lệ đồng thuận cao; đặc biệt, những vấn đề ách tắc trong thực tiễn cần phải tháo gỡ ngay trong Nghị quyết này; cùng với đó là quan tâm đến công tác phòng cháy, chữa cháy, bảo đảm an toàn cho người dân.